Przedstaw i porównaj literackie portrety zbrodniarzy i obrazy zbrodni (na wybranych przykładach).

I. Literatura podmiotu:
1. F. Dostojewski, Zbrodnia i kara, Warszawa 1955.
2. J. Słowacki, Balladyna, Warszawa 1974.
3. Sofokles, Król Edyp, Kraków 2008.
4. W. Szekspir, Makbet, Kraków 2008.

II. Literatura przedmiotu:
1. M. Chrzanowski, Opracowania lektur dla liceów innych szkół średnich, Warszawa 2004
(tu: Makbet, Balladyna, Król Edyp).
2. F. Dostojewski, Zbrodnia i Kara, oprac. D. Polańczyk, Lublin 2007.
3. D. Pietrzak, R. Rychlicki, A. Marzec, Opracowania lektur i wierszy, Kraków 2004/2005 (tu: Zbrodnia i Kara).

III. Ramowy plan wypowiedzi:
1. Zbrodnia jako ciężkie i poważne wykroczenie.
2. Uciążliwe fatum powodem nieświadomych zbrodni Edypa.
a) Żądza pieniądza – Balladyna.
b) Nie świadoma żądza władzy – Makbet, realizuje przepowiednie.
c) Lady Makbet – zbrodniarka bezwzględna i wyrachowana, manipulująca ambicjami męża.
d) Roskolnikow – ofiara własnej zbrodni.
3. Jedna zbrodnia pociąga za sobą kolejne, jednak „nic nie tłumaczy zbrodni”, a „cel uświęca środki”.


Zbrodnia to czyn człowieka, który spotyka się ze szczególnym potępieniem ze strony społeczności. Termin ten zawsze odnoszono do zbrodni umyślnego pozbawienia życia, jak i zbrodni przeciw majestatowi. W literaturze określenie jakiegoś czynu mianem zbrodni zależy zwykle od kręgu kulturowego, w którym żyje autor. Postacie zbrodniarzy przedstawiane są na wiele różnych sposobów - poddaje się je wnikliwej analizie, potępia bądź usprawiedliwia. Zbrodnie można podzielić na zbrodnie świadome, nieświadome oraz niezawinione. Zbrodnia świadoma, jak sama nazwa wskazuje jest zbrodnią przemyślaną, oraz osoba, która dopuści się takiej zbrodni mogła liczyć się z jej konsekwencjami a jednak ją popełniła. Kolejna zbrodnia to zbrodnia na przykład pod wpływem impulsu może kosztować człowieka bardzo wiele a popełniana jest czasami bardzo nieświadomie. Zbrodni niezawinionej dopuszcza się człowiek, który jest manipulowany przez siły nadprzyrodzone bądź fatum. Przedstawię teraz przykłady.

Mitologia grecka i dramat Sofoklesa Król Edyp opowiadają o zbrodni niezawinionej Jokasty i Edypa. Wina Edypa polega na tym, że znając wyroki wyroczni i czyniąc wszystko, by uniknąć przeznaczenia, popełnia jednak nieświadomie zbrodnię ojcobójstwa i kazirodztwa. Opuszcza przybranych rodziców, obawiając się wypełnienia przepowiedni wyroczni. Po drodze dumny młodzieniec wchodzi w konflikt ze starcem, który nie chce mu ustąpić z drogi i zabija go. Po latach okaże się, że był to jego ojciec Lajos. Potem uwolniwszy Teby od straszliwego Sfinksa, Edyp w nagrodę za ocalenie miasta dostępuje zaszczytu poślubienia wdowy po Lajosie – Jokasty. W ten sposób spełnia się druga część przepowiedni: Edyp poślubia własną matkę.