ZDANIA ZŁOŻONE WSPÓŁRZĘDNIE
Rodzaje zdań złożonych współrzędnie:
- ŁĄCZNE - Czynności współistnieją ze sobą, czyli występują w jednakowym czasie i przestrzeni.
przykład:"Adrian nie jest zdolny i uczy się słabo."
spójniki: i, oraz, ni, ani, a, jak
wykres: ---- . .. ----
- ROZŁĄCZNE - Zdania składowe wykluczają się wzajemnie.
przykład:"Jutro pójdę do sklepu albo posprzątam mieszkanie"
spójniki: albo, lub, czy, bądź
wykres: ----< ... >----
- WYNIKOWE - Jedna czynność wynika z drugiej.
przykład:"Adam się nauczył, więc może wygrać konkurs"
spójniki: więc, zatem, toteż, dlatego
wykres: ----> ... >----
- PRZECIWSTAWNE - Czynności przeciwstawiają się sobie.
przykład:"Chłopcy byli już zmęczeni, ale nie chcieli wracać do domu"
spójniki: ale, lecz, a, jednak, zaś, natomiast
wykres: ----> ... <----
ZDANIA ZŁOŻONE PODRZĘDNIE
W zdaniu podrzędnie złożonym jedno ze zdań składowych (podrzędne) wynika z drugiego
(nadrzędnego) i nie może bez niego zaistnieć.
Rodzaje zdań podrzędnie złożonych:
- PRZYDAWKOWE - jaki? który? czyje? ile?
Przykład:"Słowa, (jakie?) które kłamią wprowadzają błąd".
- DOPEŁNIENIOWE - kogo? czego?(D.) komu? czemu?(C.) kogo? co?(B.) kim? czym?(N.)
o kim? o czym?(Msc.)
przykład:"Wiem, (o czym?) że nic nie wiem."
OKOLICZNIKOWE:
- MIEJSCA - gdzie? skąd? dokąd? którędy?
- CZASU - kiedy? jak długo? w jakim czasie? dopóki? odkąd?
- SPOSOBU - jak? w jaki sposób?
- PRZYCZYNY - dlaczego? z jakiej przyczyny?
- CELU - po co? w jakim celu?
- PRZYZWOLENIA - mimo co? mimo czego?
- STOPNIA I MIARY - ile? jak bardzo?
- WARUNKU - pod jakim warunkiem?
- ORZECZNIKOWE - kim jest? czym jest? jaki jest?
przykład:"Nigdy nie byłeś taki, jaki jesteś" ( Nie byłeś [jaki?] taki jaki ...)
- PODMIOTOWE - kto? co?
przykład:"Kto się najlepiej nauczył, ten wygra konkurs."
(Wygra konkurs (kto?) kto się najlepiej nauczył)
