„PLAN OCHRONY BUCZYNY SZPROTAWSKIEJ”
Buczyna Szprotawska o powierzchni 152 ha to jeden z najcenniejszych rezerwatów przyrody województwa lubuskiego. Położona w Borach Dolnośląskich jest między Szprotawą a Przemkowem. Obejmuje część kompleksu starego ok. 160-letniego lasu bukowego, tworzącego wyspę siedlisk lasowych wśród młodszych, sosnowych drzewostanów porastających uboższe siedliska. Las bukowy ma charakter zbliżony do naturalnego. Zachodzą w nim procesy naturalnej dynamiki drzewostanu, wraz z elementami naturalnego płodozmiany leśnego (ekspansja jaworu i lipy w lukach buczyny). Druga część bukowej wyspy, jak na las mówią miejscowi, leży już w województwie dolnośląskim i stanowi projektowany rezerwat Buczyna Piotrowicka.
Buczyna reprezentuje niżową formę żyznej buczyny sudeckiej i żywcem kremowym oraz kwaśną buczynę niżową. Stanowisko żywca, który jest gatunkiem sudeckim, jest najdalej na północ wysuniętym naturalnym stanowiskiem tej rośliny Występują także fragmenty lasu bukowego z wilgociolubnym runem na glebach glejowych i opadowo-glejowych. Rezerwat Buczyna Szprotawska jest jednym z kilkudziesięciu rezerwatów w Polsce chroniącym buczyny, ale jest to jedyny rezerwat chroniący niżową postać żyznej buczyny sudeckiej. Równocześnie jest to jeden z zaledwie kilku obiektów w zachodniej Polsce, umożliwiających zachowanie i śledzenie naturalnych procesów dynamiki ekosystemu leśnego – w tym przypadku lasu bukowego. Rezerwat również obejmuje mniejsze płaty lasów lipowych i jaworowych ukształtowanych na siedlisku buczyny i stanowiących jej postać regeneracyjne, a podobnych do żyznych grądów. Ciekawostką jest to, że pszczelarze latam zwożą do granic rezerwatu swoje pasieki wypasając pszczoły na lipach. W granicach rezerwatu znajdują się także niewielkie fragmenty dąbrowy trzęślicowej, łęgu jesionowo-olszowego, grądu oraz leśnych zbiorowisk zastępczych. Rezerwat ma faunę i florę typową dla dobrze zachowanych lasów naturalnych o charakterze puszczańskim, będąc dla wielu gatunków jedyną ostoją w regionie. Występuje tu jedna z 4 znanych na niżu zachodniej Polski populacja bardzo rzadkiego ssaka – popielicy. Popielic jest dość dużo i czują się tu dobrze. Oprócz naturalnych dziupli w bukach zasiedlają sztuczne budki, W rezerwacie gnieżdżą się rzadkie gatunków ptaków: bielik i sóweczka. Liczne są populacje typowych dla starodrzewi bukowych-siniaka i muchołówki małej. Jest też kilka cennych gatunków kózek „carambycidae”, typowych dla lasów o charakterze puszczańskim.
We florze rezerwatu zaznacza się obecność rzadkich w regionie gatunków żyznych lasów liściastych. Rosną tu oprócz wymienionego już żywca kremowego, żywiec bulwkowaty, perłówka jednokwiatowa, czerniec gronkowy, jankiel zwyczajny, wawrzynem wilcze łyko i inne.
Rezerwat zawsze był ważnym obiektem w świadomości miejscowych leśników i w świadomości całej społeczności lokalnej.
Za strategiczny cel ochrony uznaliśmy zachowanie ekosystemu żyznego lasu liściastego wraz z procesami jego naturalnej dynamiki oraz związaną z nim cenną florą i fauną, w tym z populacją popielicy. Pozłużyć temu mają działania i przedsięwzięcia skupione w sześciu grupach tematycznych:
a) minimalizacja ingerencji w naturalne procesy dynamiki ekosystemu
b) unaturalniająca przebudowa zniekształconych fragmentów drzewostanów
c) przyspieszenie regeneracji lasu bukowego w miejscach, gdzie został on antropogenicznie zniekształcony
d) niezbędnego stabilizacja i zabezpieczenie przed zniszczeniem fragmentów drzewostanów świerkowych
e) zapewnienie spokoju niezbędnego dla antropofobowych elementów fauny
f) doprowadzenie do zwiększenia ilości elementów typowych dla lasów naturalnych, stanowiących mikrobiotopy dla fauny; rozkładającego się drewna, martwych drzew stojących
W najstarszych i najlepiej zachowanych fragmentach buczyny zaprojektowaliśmy przez najbliższe 20 lat ochronę bierną, czyli ochronę częściowo zachowawczą. W niewielkich fragmentach buczyny zaproponowaliśmy dopuszczenie sztucznych podsadzeń buka oraz pielęgnowania odnowień buka. Zabiegi te posłużą zniwelowaniu przejawu antropogenicznego zniekształcenia.
W kilku sztucznych drzewostanach sosnowych zaproponowaliśmy rozpoczęcie intensywnej przebudowy w kierunku unaturalniania lasu. Miałaby ona postać zindywidualizowanych cięć rozmaitego rodzaju między innymi gniazdowych i przerąbowych z wprowadzeniem buka i dębu. Wykorzystane powinny zostać wszystkie pozytywne elementy istniejącego już drzewostanu, a więc podrosty i naloty drzew liściastych, co określa się mianem rębni o długim okresie odnowienia.
Założyliśmy, że granic rezerwatu nie powinno opuścić żadne drewno gatunków leśnych. Nawet drzewa usuwane ze względów bezpieczeństwa czy drzewa wycinane tam, gdzie zaplanowano ograniczone zabiegi, powinny zostać na gruncie gdzie ulegną naturalnemu zmurszeniu i rozkładowi.
Zaplanowaliśmy kontynuację rozwieszania skrzynek dla popielic, te bowiem chętnie je wykorzystują, a ilość naturalnych dziupli mogłaby staś się czynnikiem znacznie ograniczającym liczebność tej bardzo cennej populacji.
W rezerwacie powstanie też zabytkowa wiata i pomniki, a także szlaki turystyczne i ścieżka edukacyjno-poznawcza.
Postulujemy też, by mimo granic województw, nadleśnictw i Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych wszelkie badania, monitoring i zabiegi ochronne prowadzić wspólnie.
