Hinduizm

HINDUIZM
Modlitwa hinduistyczna
"O Boże,
przeminęło wiele dni
a ja nie przychodziłem do Ciebie
z modlitewną prośbą.
Najpierw byłem dzieckiem nieświadomym
i właściwie nic nie pamiętam z tego okresu.
Później przyszedł czas młodości,
a z nim zachłyśnięcie uczuciami,
rozkoszą zmysłową, gniewem, dumą, zazdrością
i ciągłym pędem ku nowościom.
W końcu przyszła starość
i zmysły odmówiły posłuszeństwa. (...)
Serce moje niespokojne
znajduje upodobanie w zwodniczych pokusach.
Beztrosko ominąłem to,
co było dla mnie dobre, o Boże!
Ale Ty jesteś ucieczką opuszczonych.
Pospiesz mi więc z pomocą.
Wybaw mnie, o Boże!"

„Wszystkim Wam się pieśń należy
Bitnym hardym i wyniosłym
Trzem dziesiątkom trojgu bogom”
Rigweda , VIII.30, tłum. C. Galewicz
Księga 10
Hymn 129 - "Początek rzeczy"

" NIEBYT nie istniał wtedy, ani byt nie istniał,
Nie było też przestworza i nieba u góry,
Co było w ruchu, w czyjej opiece ?
Czym wody były, otchłanne, głębokie ?

Była ciemność, ciemnością od początku okryte
Wszystko było jednym bez cech oceanem,
Zarodek bytu w pustkowiu zawarty
Stał się tym jednym mocą swego żaru.

Śmierć nie istniała wówczas, ani nieśmiertelność,
Pomiędzy dniem a nocą nie było rozłamu,
Przez własną moc to jedno bez tchu oddychało
I nic innego nigdzie poza nim nie było.

Lecz oto żądza powstała z początku,
Stając się myśli najpierwszym wysiewem,
Związek bytu z niebytem wysiłkiem rozumu
Znaleźli wieszczowie, w swym sercu szukając.

Na wskroś przenika promień ich poznania -
Czy była ona w górze, czy był też w dole ?
Byli dawcy zarodków, były sił potęgi,
Różnorodność w dole, u góry dążenie.

Ale kto wiem to wszystko, kto mógłby powiedzieć,
Skąd się zrodziła skąd jest ta wysnowa,
Bogowie się zjawili, gdy świat się wyłonił,
A więc kto może wiedzieć, skąd wszystko powstało ?

I jak się zrodziła ta wysnowa bytów,
Czy kto ją zdziałał, czy też nikt nie zdziałał -
Ten, co na ziemię patrzy z najwyższego nieba,
Ten może wie o tym a może tez nie wie ? "
Hinduizm - Nazwa "hinduizm" jest nieindyjskim określeniem religii, na którą składają się kulty i wierzenia często luźno ze sobą powiązane lub wręcz diametralnie od siebie różne. Jest to religia głosząca, że przeznaczenie człowieka i jego los związane są ze wszechświatem. Według wyznawców hinduizmu, religia ta obejmuje także poglądy różnych szkół filozoficznych, prawa, normy postępowania, ich liczne modyfikacje, kodeksy, jak również dokonywane co jakiś czas syntezy dla uporządkowania głównych pojęć religijnych. Podstawą tych wszystkich elementów hinduizmu są uznawane za święte pisma - Wedy.
Określenie "hinduizm" pochodzi od perskiego słowa hindu. Pierwotnie nazywano tak rzekę Indus. Z biegiem czasu zaczęto nim określać mieszkańców zasiedlających krainę, przez którą przepływała, później też ich religię i kulturę. U Indusów (mieszkańców Indii) do czasów współczesnych pojęcie "hinduizm" ma swoje rodzime odpowiedniki. Wyznawcy nazywają swoją religię zasadą, prawem albo regułą szlachetnych (w sanskrycie* arja-dharma),a także odwieczną (sanatana) lub człowieczą (manawa) cnotą - zacnością (dharma). Odwieczną dlatego, iż nie ma ona historycznego założyciela, człowieczą- bo pochodzi od mitycznego Manu (praojciec ludzkości i prawodawca w hinduizmie).Manu stoi na straży jego prawidłowego funkcjonowania wszechświata poprzez określanie obowiązujących w nim praw. (Jest autorem Księgi Manu (Manusmryti lub Manawadharmaśastra) - zbioru norm i zasad dotyczących wszystkich aspektów życia.)
Manu żyje przez okres jednej manwantary czyli przedziału czasu odpowiadający długości życia Manu, praojca ludzkości. Manwantara trwa 1/14 część dnia Brahmy (kalpy). W czasie obecnej manwantary obowiązki Manu pełni Waiwaswata. W czasie jednego dnia Brahmy (jednej kalpy) pojawia się 14 kolejnych Manu.

Kalpa (skt.), Eon - termin z zakresu kosmologii hinduistycznej i buddyjskiej oznaczający określony zakres czasu, różny dla każdej z religii.
W hinduizmie kalpa jest okresem odpowiadającym jednemu dniu Brahmy, na który składa się tysiąc cykli czterech jug (satja, treta, dwapara i kali),
Mamy 14 Manu obecnej kalpy to:
1. Swajambhuwa Manu
2. Swaracisa Manu
3. Uttama Manu
4. Tamasa Manu
5. Raiwata Manu
6. Ćakśuśa Manu
7. Waiwaswata Manu
8. Sawarni Manu
9. Daksza Sawarni Manu
10. Brahma Sawarni Manu
11. Dharma Sawarni Manu
12. Rudra Sawarni Manu
13. Dewa Sawarni Manu
14. Indra Sawarni Manu
Obecnie trwa siódma Manwantara pod przewodnictwem Waiwaswaty Manu.
W historii hinduizmu można wyróżnić kilka okresów albo faz rozwojowych. Dla każdego z nich charakterystyczne są sposoby postępowania, dzięki którym można osiągnąć zbawienie. Prawidłowością hinduizmu jest między innymi to, że kiedy przechodzi w kolejną fazę rozwojową, faza poprzednia nie ginie całkowicie, lecz wtapia się w fazę po niej następującą. Czynnikiem, który spaja wszystkie te fazy, jest pielęgnowana przez kapłanów - braminów świadomość pierwotnej tradycji religijno-kulturowej. Dzięki niej hinduiści asymilowali formy wierzeń, które znajdują się w zasięgu ich wpływów.
Pomiędzy II tysiącleciem a pierwszymi wiekami I tysiąclecia p.n.e. przypada w hinduizmie okres wedyjskiego rytuału, nazywany wedyzmem. Wedyzm jest najstarszą religią indyjską. Charakteryzował się między innymi tym, że nie było w nim wizerunków bóstw ani świątyń. Był religią politeistyczną, w której dominował henoteizm (jedno bóstwo skupiające cechy i przymioty innych bóstw staje się najwyższym bogiem - termin wprowadzony przez Friedricha Maxa Mllera, indologa i religioznawcę). Kult polegał na składaniu ofiar bóstwom (jadżnia). Ofiarę składano pod gołym niebem, była nią najczęściej krowa, byk, baran, koń, a także mleko lub masło. Ofiara nie była dziękczynna, ale błagalna - błagano o sprawy materialne i duchowe. Centralne miejsce w wedyzmie zajmowali bramini sprawujący kult, którego przedmiotem były bóstwa związane z różnymi zjawiskami natury. Choć bogowie w wedyzmie przejmowali swoje funkcje, co niewątpliwie komplikuje odtworzenie panteonu, to można ich podzielić ze względu na sfery, w których sprawowali władzę. Mówimy zatem o wedyjskich bogach nieba, powietrza i ziemi. W tym przebogatym panteonie najważniejszymi byli: Indra, Agni, Soma, Djaus, Prythiwi i Aditjowie, a wśród nich Waruna, Mitra, Surja, Waju, Uszas.
Później z wedyzmu wyłonił się braminizm, którego nazwa pochodzi od słowa brahman - święta wiedza, magiczna moc tkwiąca w formule. Początki braminizmu łączą się z powstaniem tekstów, zwanych brahmanami (X-VII wiek p. n. e.). Wcześniejszą wiarę w bóstwa w znacznym stopniu zastąpiły ceremonie i spekulacje teologiczne. Wierzono, że porządek liturgiczny związany ze składaniem ofiar determinuje zjawiska mikro- i makrokosmiczne, również władzę bogów. Ostatecznie zjawiska te zależały więc od braminów. W wedyzmie bogowie strzegli porządku społecznego i kosmicznego, w braminizmie "strażniczką porządku" stała się ofiara.
Braminizm rozwinął system stanów społecznych, wiarę w wędrówkę dusz, w zbawienie oraz prawo karmana.
Po brahmanach dalszy rozwój hinduizmu ukazują teksty aranjaków - prawdopodobnie ułożone przez pustelników żyjących w odosobnieniu i dla nich przeznaczone. Propagują one między innymi różnego rodzaju techniki medytacji, mające pozwolić na bezpośrednie poznanie rzeczywistości (poznanie intuicyjne).
Lata 800-500 p.n.e. to okres medytacji i poznania intuicyjnego rzeczywistości, co odzwierciedlają powstałe wówczas Upaniszady. Starano się w nich odpowiedzieć na dwa podstawowe pytania: jak zdobyć nieśmiertelność (amryta) oraz wyzwolenie (moksza) z kołowrotu wcieleń. Z tego okresu pochodzą główne myśli hinduizmu (mahawakja). Ustalają one relacje między Atmanem - duszą jednostkową lub najgłębszą naturą człowieka, a Brahmanem - duszą świata, istotą i podstawą rzeczywistości. Wskazują, że nie ma różnicy pomiędzy stworzeniem a absolutem. Mówi się w nich na przykład: Aham brahma asmi (jestem Brahmanem), ayam atma brahma (ten Atman jest Brahmanem), Tat twam asi (Ty jesteś Tym). W poznaniu prawdy o jedności pomocna była metoda neti neti (nie tak, nie tak), według której w szukaniu własnej istoty - Atmana - należy pozbyć się fałszywych identyfikacji ze swym ciałem, świadomością, umysłem, uczuciamiitp.
Przez następne tysiąclecie, do 500 roku n.e., szczególnie rozwinęło się się sześć głównych systemów klasycznej filozofii bramińskiej: njaja, wajsieszika, sankhja, joga, mimansa, wedanta. Przedmiotem ich rozważań stały się przede wszystkim myśli Upaniszad. Od IV wieku hinduizm zaczął adaptować przedaryjskie kulty lokalne, tworząc w ten sposób bardzo złożoną strukturę religijną. Były to czasy powstania wielkich epopei: Mahabharaty (IV w. p.n.e. - IV w. n.e.), Ramajany (IV w. p.n.e. - II w. n.e.), tekstów puran, a także kultu boga Wisznu, boga Śiwy oraz siaktyzmu, którego przedmiotem była Wielka Bogini Matka, mająca wiele personifikacji. Kult boga Wisznu i boga Śiwy doprowadził w VI-VIII wieku do powstania w hinduizmie dwóch wielkich wyznań- wisznuizmu i śiwaizmu.
Pod koniec XVIII wieku hinduizm objęły ruchy reformatorskie, które łączyły aspekt religijny i polityczny. Utworzone w 1828 roku stowarzyszenie Brahma-Samadżs formułowało wyznanie wiary stanowiące niewątpliwie ważny element w rozwoju hinduizmu. Mówi ono, że Bóg jest osobą o najwyższych przymiotach moralnych; Bóg nigdy się nie wciela; Bóg słucha i wysłuchuje naszych modłów; Boga należy czcić nie w świątyniach, lecz tylko w duchu; żal i pokuta stanowią drogę do przebaczenia; Bóg objawia się w naturze i w duszy człowieka, dlatego żadna księga nie ma mocy wiążącej.
Począwszy od XIX wieku, w hinduizmie pojawiają się tendencje uniwersalizujące, a więc takie, które pozwalałyby uznać go za religię światową. Wiążą się one z rozprzestrzenianiem idei hinduizmu poza Indiami oraz często wykazywaną zbieżnością między nim a myślą chrześcijańską.
Jest jednym z najstarszych i najbardziej złożonych systemów religijnych świata. Zarazem wciąż pozostaje religią żywą a nawet zyskuje nowe grono wyznawców Jest narodową religią wyznawaną na Półwyspie Indyjskim Religię tę wyznaje obecnie 700 milionów wyznawców hinduizmu zamieszkuje Indie i południowo - wschodnie państwa Azji.

• Indie - 63,5%
• Gujana, Mauritius - 25 %
• Bangladesz, Butan, Sri Lanka - 10%
• Indonezja, RPA, Seszele, Gujana Francuska - 1,5%
Religia ta ma swoich wyznawców również w Pakistanie, Sri Lance, Birmie, na wyspach Bali i Trynidad w Myanmar (Birma) , także w Trynidadzie w Ameryce Południowej oraz niewielką ilość w innych krajach świata., uznaje obecność boskiego czynnika w kosmosie i w głębi ludzkich sumień. Kształtowała się w indyjskim kręgu kulturowym od około V w. p.n.e. W hinduizmie jako religii kosmocentrycznej Boga odkrywa się w otaczającym świecie. W hinduistycznej wizji Boga istnieje mnóstwo wyobrażeń i sposobów przedstawiania Go, tak, że trudno jest mówić o jakimś jednym obrazie Boga. Hinduizm bowiem stanowi swoisty konglomerat religijny. W hinduizmie Absolut, także Bóg osobowy, bywa uprzedmiotowiony. Może być czczony w naturze, w słońcu, w kamieniach i drzewach. Jest on jednak również - i przede wszystkim - obecny w obrazach i bożyszczach, które Hindus czci jako bogów. Hinduistyczne wizerunki bóstw są nie tylko symbolami, jak chcą nas niekiedy przekonać niektórzy współcześni Hindusi. Hindus wierzy w szczególną i fizyczną obecność swego boga w wizerunku jest to redukowanie boga do tej widzialności. "Hinduizm jest zarazem politeistyczny w podwójnym sensie: istnieje nie tylko jedyny Bóg, który uobecniany jest w bożyszczach, lecz jest ich wielu - niektóre teksty mówią o 33 milionach - co miało oznaczać ich nieskończoną ilość. Samo uobecnianie Boga, jego "materializacja", nie jest wydarzeniem jednorazowym. Dokonuje się ono w każdym wizerunku bóstwa. Oprócz tego istnieje bardziej osobowy sposób obecności Boga na ziemi. Przykładem tego jest sam Kriszna, uważany za "zstąpienie" (jest to dosłowny przekład terminu «awatara») boga Wisznu"7. Według wierzeń hinduistów Wisznu dziesięć razy pojawiał się na ziemi w swoich kolejnych zstąpieniach w postaci ludzkiej lub zwierzęcej dla ratowania ludzi i świata, dla zaprowadzenia właściwego porządku. W ósmym zstąpieniu pojawił się jako Kriszna.
Nie posiada założyciela, a jest wynikiem stapiania się tradycji religijno – kulturowych ludności tubylczej i ludów aryjskich, napływających począwszy od połowy drugiego tysiąclecia, w kolejnych falach z Euroazji do doliny Indusu (Indus - starożytna nazwa rzeki to Sindhu, Jest świętą rzeką hinduizmu. rzeka w Chinach, Indiach i Pakistanie. Wypływa spod góry Kajlas w Transhimalajach, ma długość 3180 kilometrów i uchodzi do Morza Arabskiego.) W religii Indii wyróżnia się trzy etapy rozwoju: najstarszy wedyzm (do około pięćsetnego roku przed Chrystusem), następny braminizm, w którym główną rolę odgrywali kapłani bramini i ostatni od dziesiątego wieku po Chrystusie - hinduizm. Obecnie nazwy "braminizm" i "hinduizm" uchodzą za synonimy i są używane zamiennie.
Z hinduizmu wywodzą się także buddyzm, dźinizm, sikhizm i kilka innych religii, które z różnych względów nie są uznawane za kulty w pełni hinduistyczne.
Koncepcje powstania świata
• 1.Świat istniał zawsze, nikt go nie stworzył;
• 2.Świat powstał z wody;
• 3.Świat stworzył praczłowiek, który wykluł się z kosmicznego jaja. Wg tej koncepcji - praczłowiek poświęcił siebie i z siebie stwarzał ludzi.
Filozofia hinduska

Początki ortodoksyjnej hinduskiej filozofii indyjskiej sięgają połowy II tysiąclecia p.n.e. Okres najstarszy jest związany z religią wedyjską i 2 głównymi tekstami: Rygwedą i Atharwawedą, w których występują zalążki indyjskiej myśli filozoficznej, będące przedmiotem rozważań w tekstach późniejszych. Myśl filozoficzną tego okresu cechowało współistnienie naiwnego antropomorfizmu religijnego i politeizmu oraz tendencji monoteistycznych i monistycznych. W epoce brahman rozważano koncepcje ofiary, pojęcia Atmana i brahmana, występowała też, oprócz pojęć nagrody i kary pośmiertnej, idea powtórnych narodzin i transmigracji.
Myśli te skrystalizowały się w epoce upaniszad (IX-V w. p.n.e.) w dojrzałe koncepcje filozoficzne: sprecyzowano pojęcie brahmana jako bezosobowego absolutu i Atmana jako nieśmiertelnej jaźni jednostkowej, tożsamej z Brahmanem. Doświadczenie owej tożsamości uznano zarówno za ostateczny cel dociekań filozoficznych, jak i za najgłębszy sens całej ludzkiej egzystencji, równoznaczny z wyzwoleniem (moksza) człowieka z kręgu wcieleń (sansara), uwarunkowanego bilansem jego wcześniejszych uczynków (karman).
Powyższe koncepcje rozwijano i szczegółowo opracowywano w okresie epickim (IV-II w. p.n.e.). Cechą charakterystyczną ówczesnej filozofii indyjskiej jest prymat teorii poznania przed teorią bytu. Istota aktu stwórczego i aktu wyzwolenia, a także podstawowe procesy zachodzące w bycie są interpretowane jako pierwotnie poznawcze, przemiany bytowe stanowią ich konieczną konsekwencję. Podstawową formą przekazu treści filozoficznej były epickie poematy o charakterze mistyczno - religijnym, nierzadko stosujące mitologiczna symbolikę.
Równocześnie rozwijała się filozofia nieortodoksyjnych nurtów buddyzmu i dźinizmu, która wywarła wpływ na kształt myśli ortodoksyjnego hinduizmu. Filozofowie okresu klasycznego (II wiek p.n.e. - X wiek n.e.), stosując zasady logicznego rozumowania, interpretowali koncepcje wcześniejsze, przekształcając je w poddające się kryteriom prawdy i fałszu systemy filozoficzne (darśana).
Hinduizm przyjął jako ortodoksyjne 6 systemów uznających autorytet Wed (astika). Są to grupowane parami:
njaja i wajśeszika,
sankhja i joga,
mimansa i wedanta.
Do systemów filozoficznych odrzucających autorytet Wed (nastika) należy materialistyczny system lokajata i fatalistyczny adźiwików (Gośala Maskariputra) oraz buddyzm i dźinizm.
Głównym celem filozofii pozostaje wyzwolenie uzyskiwane w wyniku poznania i przeżycia prawdy, a rozumiane jako stan wolności od wszelkich uwarunkowań bytu przygodnego. Systemy ortodoksyjne stały na stanowisku realizmu metafizycznego i teoriopoznawczego oraz zakładały (z wyjątkiem wedanty) pluralizm odwiecznych substancji. Njaja i wajśeszika, opierając się na założeniach dualizmu materii i ducha, stworzyły atomistyczną koncepcję wszechświata, klasyfikowały kategorie ontologiczne i epistemologiczne. Dualistyczna sankhja i joga wykształciły teorię ewolucji świata z odwiecznej substancji prakryti, aktywizowanej przez pierwiastek duchowy puruszę, oraz opracowały zestaw ćwiczeń psychofizycznych prowadzących do wyzwolenia. Mimansa, uznając odwieczny charakter dźwięku oraz słowa, zajmowała się egzegezą Wed oraz zagadnieniami związanymi z rytuałem ofiarnym.
Na odmiennych założeniach opierał się monistyczny system wedanty interpretującej upaniszady i zakładającej identyczność brahmana z atmanem, a zarazem całym stworzeniem. Głównym przedstawicielem wedanty był Śankara.
W epistemologii systemy przyjęły 3 podstawowe środki wiarygodnego poznania: naoczność, wnioskowanie oraz autorytet Wed, mimansa dodała wnioskowanie "z okoliczności" i "z niepostrzegania", a także - razem z njają - porównanie. W tym okresie powstawała również filozofia języka, mająca ogromne znaczenie dla rozwoju filozofii indyjskiej. Głównym jej przedstawicielem był Patańdźali (II w. p.n.e.), autor traktatu Mahabhaszja. W okresie poklasycznym zasadnicza rola przypadła wedancie, rozwijającej się zgodnie z nowymi
Kierunkami.

Kierunkami hinduizmie są:
• wisznuizm (znamię : trzy pionowe kreski : zewnętrzne białe , środkowa czarna lub czerwona)
• siwazn (znamię : trzy poziome białe kreski)

Z wisznuizmem związani byli Ramanudźa, Wallabha i Nimbarka, którzy naukę wedanty interpretowali jako monizm teistyczny, oraz Madhwa Anandatirtha, przedstawiciel dualizmu. Z śiwaizmem były związane szkoły: trika, śajwasiddhanta, lingajaci (wiraśajwów filozofia).
W okresie poklasycznym kontynuowano również i rozwijano koncepcje pozostałych 5 systemów (m.in. w XII w. powstała szkoła nowej logiki - nawjanjaja), nurty te są mniej zbadane przez badaczy europejskich. Od połowy XIX wieku filozofia indyjska poczęła asymilować elementy filozofii europejskiej (twórczość Ramakrishny, Vivekanandy, Śri Aurobindo, S. Radhakrishnana i innych). Szczególne znaczenie dla rozwoju współczesnej Filozofii indyjskiej miały etyczno-religijne koncepcje R. Tagorego i M.K. Gandhiego.

Na początku naszej ery nastąpiło w hinduizmie zastąpienie składania krwawej ofiary darami oraz modlitwą przed wizerunkami bogów. Nowa filozofia religijna, zbliżająca wiernego do bóstwa, budowała między nimi więź miłości.

Sześć systemów filozofii
Z różnych szkół filozoficznych, które rozwinęły się w okresie upaniszad (ok. 500r. p.n.e.) sześć systemów – szad darsiana – odegrało szczególną role. Daty ich powstania budzą wprawdzie spory, niemniej systemy te zostały sformułowane na początku naszej ery. Do pewnego stopnia akceptują one idee społecznego podziału i czterech stadiów życia, podtrzymują wiarę w transmigracje duszy i uznają mokszę, osobiste wyzwolenie duchowe, za cel ostateczny. Teksty podstawowe skomponowane są w formie skrótowych aforyzmów, znanych jako sutry. Podam wam teraz w skrócie sześć systemów, imiona ich twórców ( w nawiasie) i najważniejsze teorie.
• Nijana (Gautama) – zajmują się przede wszystkim logiką, analizą i naturą rozumowania.
• Wajsieszika (Kanada) – system zasadniczo ateistyczny i dualistyczny, zgodnie którym rzeczywistość składa się z ducha i materii, a materia – z atomów
• Sankhja (Kapila) – system dualistyczny, podobnie jak wajsieszika, rozróżniający pomiędzy materią, czyli naturą(prakryti) a niezliczonymi duszami (porusza); dusze muszą rozróżnić się od materii, zanim zostaną od niej wyzwolone
• Joga (Jadżniawalkja skodyfikowany przez Patandżalego) – podkreśla, że moksze można osiągnąć przez zestaw specyficznych ćwiczeń fizycznych i duchowych
• Mimansa(Dżajmini) – interpretuje filozofie i rytuały Wed, później zastąpiona przez system wedanty
• Wedanta(Badarajajana) – największy ze wszystkich systemów (dosł. dokończenie Wed - jeden z sześciu ortodoksyjnych systemów filozofii indyjskiej, oparty na Upaniszadach oraz Bhagawad Gicie.

Doktryna

Istnieje wiele odmian hinduizmu, trudno zatem mówić o jednolitej jego doktrynie. Można natomiast szukać elementów dominujących i wspólnych dla tej wielkiej religii. Obok uznanego autorytetu Wed należą do nich między innymi system stanów społecznych(tzw kasty), doktryna o czterech stadiach życia, nauka o reinkarnacji i trzech sposobach wyzwolenia, zmienny i niezwykle bogaty panteon bogów oraz kult domowy.

. Każdy człowiek odradza się na ziemi w kolejnych wcieleniach poprzez wędrówkę dusz. Jest tzw. Reinkarnacja. Z tym pojęciem wiąże się charakterystyczny dla hinduizmu system kastowy. Właśnie reinkarnacja jest jedyną formą awansu społecznego, który zależy od wypełnienia zadań w swoim życiu doczesnym. Z tego powodu śmierć w hinduizmie przyjmuje się spokojnie, a nawet z radością. Cykl powtórnych narodzin nie jest nieskończony. Jego przerwanie stanowi główny cel wyznawców hinduizmu tzw. moksze. Ten stan osiągnąć mogą jedynie bramini płci męskiej jako najdoskonalsza forma cyklu reinkarnacji. Uczynić to można poprzez trzy sposoby:

• drogę uczynków (karmę)
• drogę poznania (dżnianę)
• drogę oddania (bhaktię)


Od początku istniały cztery poziomy kasty: Kastowość (warna):
Kasta (z portugalskiego casta - rasa) - w socjologii, zamknięta grupa społeczna, której członkostwo uzyskuje się przez urodzenie (dziedziczenie). Zajmuje określona pozycję w hierarchicznym układzie społecznym, ma ustalone przywileje, usankcjonowana jest prawnie i religijnie, np. w Indiach - kasty hinduskie.
Kasty hinduskie (sans. varṇa - "kolor, barwa, barwnik jest podstawową jednostką podziału rytualno-funkcjonalnego tradycyjnego społeczeństwa hinduskiego ") - co znaczy barwa, od koloru szat noszonych przez członków poszczególnych stanów) w znacznej mierze określa sposób realizacji drogi życia hindusa. Istnieją cztery podstawowe stany społeczne, właściwie dźāti, podstawowe jednostki w systemie indyjskiej organizacji społecznej zwane także warnami. Powstanie kast datuje się na czasy starożytne, a ich pierwszy opis znajduje się Rygwedzie. W kastach hinduskich brak możliwości awansu lub degradacji, jak w społeczeństwach klasowych. W tradycji indyjskiej 4 główne warny uważane są za wyłonione z głowy, rąk, ud i stóp Brahmy, stwórcy. Członkowie piątej kasty hinduskiej byli prawdopodobnie rdzennymi mieszkańcami kraju. Ta najniższa kasta hinduska dostarczała produktów zwierzęcych, uprzątała śmieci i zwłoki, więc uważano ją za kalającą innych dotykiem, a nawet spojrzeniem. Przywileje kastowe formalnie zniosła konstytucja z 1950 roku, jednak uprzedzenia zostały.
Podział zasadniczy rozróżnia 4 główne kategorie:

• Bramini -(duchowni), kapłani (filozofowie, uczeni), kasta panująca, kapłani składający ofiarę wedyjska. Brahmany, teksty związane z rytuałem ofiarnym, były pisane przez Bramanów. Bramani w imieniu wspólnoty utrzymywali kontakt ze światem sakralnym. Zgodnie z tradycją Braman oznacza również, Absolut, najwyższą Energię. Bramanom przypadał kolor biały.
• Ksatrija - kasta rządzących i żołnierzy (dowódcy wojskowi, politycy, urzędnicy rycerzy) wojownicy, kierujący społeczeństwem. (kolor czerwony)
• Wajsjowie – (dostojnicy i wojownicy), kasta producentów dóbr konsumpcyjnych)dzierżą władzę ekonomiczną ponieważ zajmują się rolnictwem, rzemiosłem, budownictwem, handlem(kupcy, rolnicy, rzemieślnicy. Kolor żółty i błękitny.
• Sudra (siudrowie) - kasta wykonujących inne użyteczne dla społeczeństwa obowiązki (robotnicy, służba, pracownicy niewykwalifikowani służba i artyści. wyrobników (kolor czarny) słudzy wykluczeni z rytuału wedyjskiego. Status niższy od śudrów mieli tylko tak zwani niedotykalni.
• *** Są też ludzie nie należący do żadnej kasty, to harijanie (pariasi – zwani nieczystymi, niedotykalnymi lub wreszcie czandalami - pożeraczami hien).

Zbawienne ofiary mogli składać wyłącznie członkowie 3 pierwszych kast, ponieważ ideologia ich życia odpowiadała teologii.

W ramach podziału na kasty, istnieje wiele podkast, a także tzw. bezkastowcy żyjący poza kastami / poza społeczeństwem

Zgodnie z tradycją, członkowie poszczególnych warn mają przypisane nie tylko określone obowiązki i sposoby zachowania - co wolno im jeść, kto ma to jedzenie przygotować, jakiego koloru ubrania mogą nosić, jak wiązać dhoti (sztuka białej bawełny owinięta wokół bioder mężczyzny, noszona zamiast spodni) - ale także ograniczenia kontaktów między nimi. W związku z tym określone warny są w zasadzie zamknięte dla osób spoza nich. Członek jednej warny nie może zawrzeć małżeństwa z członkiem innej, nie może też spożyć posiłku przez niego przygotowanego. W przynależności do stanów społecznych obowiązuje też dżati - urodzenie. Jest to prawdziwy wyznacznik podziałów społecznych hindusów; dziś można mówić o około 3 tys. dżati, w tym o 1886 dżati braminów.

Cztery etapy życia Wyróżnia się cztery aśramy:
Aśrama (sanskr.) - w hinduistycznym systemie społecznym etap życia osoby pochodzącej z jednej z trzech wyższych warn (klas, stanów społecznych).
W hinduizmie z systemem warn ściśle wiąże się doktryna o czterech stadiach życia (aśrama). Dotyczy ona mężczyzn z trzech pierwszych stanów. Owe stadia życia to:
• Brahmaczarin okres ucznia poznającego Wedy (student) etap intensywnych studiów pism wedyjskich
• Gryhastha okres pana domu zakładającego rodzinę i troszczącego się o nią etap życia rodzinnego (gospodarz)
• Wanaprastha skoro urodzi mu się pierwszy wnuk - wchodzi w kolejny okres, bycia pustelnikiem etap wyrzeczenia się związków rodzinnych, pielgrzymowania lub przebywania w pustelni (eremita)
• Sannjasin etap porzucenia wszelkiej własności, oddania się na łaskę Boga i ludzi, podróżowania i nauczania o Absolucie (wędrowny żebrak)

Fakt, że na szczycie albo u kresu obecnego życia znajduje się stan niezależności od ziemskich związków, nie oznacza ich negacji. Przeciwnie, hinduizm wymienia cztery wartości - cztery poziomy egzystencji świadomości - na które jest miejsce w życiu człowieka; są nimi: kama, czyli pożądanie, miłowanie, artha - dobrobyt, majątek, poważanie, sukces, dharma, czyli prawe życie, którego kierunek wyznacza dżati, i aśrama.
Wszystkie więc sfery życia człowieka mają pewną wartość. Hindus, chcąc osiągnąć mokszę, czyli zbawienie albo wyzwolenie, nie może jednak pozostać w niższych poziomach egzystencji, nie przechodząc do jej wyższych poziomów.

Cztery sposoby osiągnięcia mokszy :
Moksza (mukti - z sanskrytu - "wyzwolenie") w hinduizmie - ostateczne wyjście poza krąg samsary (sansara - kołowrót narodzin i śmierci, czyli cykl kolejnych wcieleń, któremu podlegają wszystkie żywe istoty włącznie z owadami i istotami boskimi(oznacza uwolnienie, wyzwolenie od narodzin i śmierci, od ciała i stawiania się; jej wiecznym pokojem.). Po każdym kolejnym wcieleniu następne jest wybierane w zależności od nagromadzonej karmy (prawo przyczyny i skutku; podstawowe prawo Kosmosu, przez które urzeczywistnia się kosmiczna sprawiedliwość. W potocznym rozumieniu: prawo odpłaty, los, przeznaczenie, sumienie.).
Uwolnić się z sansāry można jedynie osiągnąwszy stan najwyższego oświecenia, możliwy do osiągnięcia na drodze praktyk medytacyjnych, nazywany w jodze mokszą) i tym samym zaprzestanie przyjmowania kolejnych wcieleń po śmierci (reinkarnacji Reinkarnacja - to pogląd, wg którego dusza po śmierci może wcielić się w nowy byt fizyczny. Np. dusza jednego człowieka może przejść w ciało nowonarodzonego dziecka lub nawet zwierzęcia.
Reinkarnacja stanowi jedno z podstawowych wierzeń hinduizmu, dźinizmu, większości form buddyzmu oraz wierzeń afrykańskich. Znana także w innych religiach (również w chrześcijaństwie).
Wiara w reinkarnację występuje w najbardziej rozbudowanej formie w hinduizmie. Wg zasad tej religii cykl śmierci i ponownych narodzin dusz jest nieskończony, tworząc rodzaj nigdy nie kończącego się koła. Jakkolwiek nie można bezpośrednio sterować procesem przechodzenia do następnego wcielenia, o jego kierunku decyduje indywidualna karma danej duszy. Stąd poprawianie własnej karmy poprzez dobre, zgodne z dharmą uczynki skutkuje wcieleniem się po śmierci w lepszy byt, zaś pogarszanie własnej karmy powoduje wcielenie się w gorszy byt. Krąg reinkarnacji może być przerwany dopiero po osiągnięciu oświecenia - które wiąże się z całkowitym oczyszczeniem karmy.
Dość podobne, choć czasami różniące się w wielu szczegółach poglądy na temat reinkarnacji, występują też w buddyzmie, jednak buddyzm godzi je z twierdzeniem, że nie istnieje trwałe "ja", które przechodziłoby do następnego życia. Szczegółowo opisane jest to w artykułach buddyzm i czittamatra.
W niektórych odmianach chrześcijaństwa, np. nestorianizmie, również występowały elementy wiary w reinkarnację, jednak po V Soborze Powszechnym w Konstantynopolu (553 r.), większość kościołów chrześcijańskich odrzuciła tę wiarę w całości, przyjmując jako jedynie słuszną koncepcję bezpośredniego pochodzenia duszy ludzkiej od Boga i zbawienia/potępienia następującego tylko raz - zaraz po śmierci człowieka.
). Możliwe do osiągnięcia różnymi sposobami, m.in.: poprzez medytację lub bhakti (czyli akt całkowitego oddania się Bogu).



• Dżńana joga - ścieżka wiedzy - poznania
• Karma-joga - ścieżka bezinteresownej pracy i działania
• Bhakti-joga - ścieżka miłości i oddania
• Radża-joga - ścieżka skupienia - kontemplacji.



Istnienie kast pojmowano jako niezbędne dla różnych celów:
• budowy społeczeństwa świadomego różnic między kastami
• wzmacniania szacunku dla tożsamości kulturowej i społecznej każdej z grup
• ukazania pewnej hierarchii wartości, gdzie prostota obyczajów, brak przemocy i czystość wysuwały się na pierwszy plan.
W okresie późniejszym owy uległ degeneracji.

Element boski określany jest terminami
• atman dusza, najwyższy duch, jeden i jedyny, zamieszkujący wnętrze człowieka
• brahman jedyny napełniający wszechświat, poza zjawiskami, nazwami i formami

Zbawcza droga poznania (jnana) zmierza do poznania pary, jaką stanowi ataman i brahman, poza wszelka dwoistością i refleksją a charakterze dyskursywnym.

To, co boskie, może być poznane także w Bogu osobowym, którym może być Sziwa, Wisznu czy Sakti, Druga, Kali, które są wcieleniami (inkarnacjami) bytu najwyższego, transcendentnego i immanentnego zarazem.

Kult w domach i świątyniach, asceza, kontemplacja i moralność są drogami stającymi przed wyznawcą hinduizmu, za pomocą których może on dążyć do zbawczej prawdy. Najwyższym odgałęzieniem jest mistyka. Poza drogą poznawczą tradycja zna drogę bezinteresownego działania i drogę miłosnego poświęcenia (bhakti). Wyznawcy hinduizmu stanowią dziś 83% w ogólnej liczbie 900 milionów mieszkańców Indii.



Hinduizm uznaje wieczność kosmosu, który podlega ciągłym przemiana gdzie tworzący go świat jest włączony w nieustanny rytm; powstawania, trwania i rozwoju oraz zanikania. Pojmowanie tych przemian jest bardzo różne, w zależności od tego, czy uznaje się, czy elementy tworzące świat pochodzą od boga czy bóg współistnieje z materia, albo że świat tworzy wieczne atomy przez boga tylko kierowane. Świat to ziemia ludzi, zwierząt, i roślin jak również „świat podziemny” – siedlisko demonów i w najgłębszej warstwie miejsce kary długotrwałej ii wiecznej złych ludzi.
Przede wszystkim oddaje się cześć zjawiskom przyrody, przypisując im znaczenie lub moc nadziemską. Gdzie ziemia to matka życia, niektóre góry (np. Himalaje), kamienie o dziwnych kształtach, rzeki (np. Ganges), pewne rośliny (np. drzewo figowe), niektóre zwierzęta (małpy, krokodyle, węże), a wśród nich zwłaszcza krow.

Hinduizm jest sposobem życia, zorganizowanym systemem religijnym, kulturowym i społecznym. Cechuje go kastowość.

Wiara Hindusów w reinkarnację umacnia kastowy system rozwarstwienia społecznego. Dzieje się tak ponieważ, zgodnie z tradycją, system rytuałów, przynależny danej kaście, umożliwia spełnianie dharmy z obecnego wcielenia. Ugruntowane w tradycji rozwarstwienie na kasty powoduje również, że przy dość znacznej wrażliwości ludzi istnieje duża obojętność na ich osobisty los.

Dla hinduistów duże znaczenie ma dharma(drahma). Jest to wieczny porządek kosmiczny lub wieczne prawo ogarniające całą sferę moralności oraz obrządków religijnych, których wypełnienie prowadzi do zbawienia który swoją harmonią zapobiegają chaosowi. Dharma, będąc cnotą albo też zacnością, wyznacza hinduiście drogę życia i myślenia. Poza dharmą powszechną, obowiązującą wszystkie istoty na świecie, są też dharmy szczegółowe, w praktyce ważniejsze, różne dla poszczególnych kast hinduskich. Przestrzeganie praw własnej dharmy jest niezbędnym warunkiem polepszenia swego losu w następnym wcieleniu oraz wyzwolenia z sansary. Troska o dharma została powierzona Bramanom.
Brahman - atman :: zbawienie duszy indywidualnej (atman) poprzez próbę utożsamiania się z Brahmanem (Absolutem), podczas doświadczania ekstazy.
Karman - samsara :: wpływ naszych uczynków na cykl kolejnych istnień, prowadzący do moksy, hinduskiego zbawienia, albo kolejnej transmigracji, w celu zebrania owoców, które nie dojrzały w obecnym wcieleniu.
W ten sposób określenie hinduizmu poprzez termin dharma ukazuje, że jest on religią narodową, a więc taką, na którą nie można się nawrócić, ponieważ przynależność do niej warunkuje miejsce i czas urodzenia.
Charakterystyczną cechą większości kultów hinduistycznych jest też "kurs" życia jego wyznawców obejmujący obowiązek założenia rodziny, wychowania dzieci i odbycia pod koniec życia pieszej wędrówki nad Ganges lub w inne święte miejsce połączone z pratykami ascetycznymi.

ŚWIĘTE KSIĘGI

Obejmują dwie wielkie kategorie tekstów: słyszane - śruti i pamiętane -smryti. Pierwsze z nich, według wierzeń hinduistów, były usłyszane przez ryszich, świętych mędrców, a sformułowane przez najwyższe bóstwo. Nazywane też wieczną prawdą, spełniają rolę wiedzy objawionej. Drugie są tekstami przekazywanymi z pokolenia na pokolenie. Do śruti należą przede wszystkim Wedy, powstałe między 1500 a 800 rokiem p.n.e. Choć uznane za najświętszą podstawę hinduizmu, praktycznie są mało zrozumiałe dla przeciętnych ludzi i przeznaczone raczej dla erudytów - braminów, którzy je badali i komentowali.

Według tradycji czyli smryti, Wedy zawdzięcza się ryszim, którzy przybyli na ziemię w wyjątkowych okolicznościach i po śmierci zmieniali się w gwiazdy . Ryszi teksty wedy mogli usłyszeć od Brahmy stwórcy świata i objawić je ludziom bez żadnych zmian.

Tradycja tworzona przez świątobliwych mędrców, spełnia w zasadzie rolę komentarza do Wed; "adaptuje" i "przystosowuje" treści objawione do aktualnych warunków. Należy do niej wiele dzieł, wśród nich Księga albo Prawo Manu (Manu-smryti), która stanowi najważniejszy zbiór praw indyjskich epoki klasycznej. Zestawiona prawdopodobnie na początku naszej ery, zawiera również ustawy, opisy obyczajów społecznych, a także obowiązki rządzących, kapłanów, małżonków, zwierzchników, służących, reguły podatkowe, uzasadnienie podziału społecznego itp. Do smryti zaliczane są wielkie epopeje Mahabharata i Ramajana.
W Mahabharacie, liczącej ponad 90 tys. dwuwierszy, obok wątku głównego- walki rodów Kaurawów i Pandawów - odnaleźć można wiele mitów, praw cywilnych i religijnych, baśni, przypowieści dydaktycznych itp. Dzieło to jest niezwykle wysoko cenione przez hinduistów i stanowi swoistą ich encyklopedię. Powstałą później częścią tego utworu jest włączona do księgi szóstej Bhagawadgita. Głównym jej wątkiem jest dialog między bogiem Kryszną i wojownikiem Ardżuną, dotyczący problemów moralnych. Bhagawadgita jest uważana za najcenniejszą część Mahabharaty i zaliczana przez wyznawców hinduizmu do śruti, obok Wed i Upaniszad.
Ramajana przedstawia dzieje Ramy, sprawiedliwego króla, obrońcy dharmy- życia zacnego, cnotliwego, i Śity, kochającej go oraz wiernej mu królowej.
Do smryti zaliczane są również purany; tradycja wymienia ich osiemnaście. Nazwa oznacza dosłownie "stare (opowieści)". Powstały w okresie od IV wieku do XIV wieku. Treść jest bardzo różnorodna - dotyczy na przykład opisu ceremonii religijnych, zasad dharmy, budowy świątyń, a także - stworzenia świata, genealogii bogów i świętych, dziejów rodów królewskich itd. Obok puran znaczące miejsce w smryti zajmują też tantry, powstałe około VIII wieku n.e., napisane w formie dialogu między Śiwą a jego małżonką Parwati.

W pierwszym stuleciu religii Indii najważniejszymi księgami były Wedy (Weda znaczy wiedza). "Chociaż wiara w nadludzkie pochodzenie Wedy jeszcze dzisiaj należy do niepozbywalnych nauk hinduizmu, dla życia religijnego Weda nie posiada obecnie większego znaczenia (z wyjątkiem Upaniszad). (...)

Punktem odniesienia dla hinduizmu są ‘Sruti (dosł. słyszenie; to, co usłyszane), święte słowo, indyjskie Objawienie.

Mianem tym określa się najstarsze teksty sakralne, tzn. Wedę znaczy "wiedza" (wiedza sakralna). (to święte księgi hinduizmu). najstarsza grupa religijnych tekstów sanskryckich, które stanowiły całość ówczesnej wiedzy (prawda) człowieka o świecie ludzi i bogów czyli prawda o świecie, która istniała od zawsze; nie była tworem ludzkim, lecz jedynie została objawiona według tradycji, Wedy zawdzięcza się ryszim[ risi - wieszcz-poeta(ujrzeli na drodze poznania ponadzmysłowego)] którzy przybyli na ziemię w wyjątkowych okolicznościach i po śmierci zamienili się w gwiazdy (siedmiu z nich tworzy Wielką Niedźwiedzicę). Ryszi teksty Wed mieli usłyszeć od Brahmy - stwórcy świata - i objawić je ludziom bez żadnych zmian. Najstarsze i najświętsze księgi to cztery sanhity (zbiory), które służyły jako "mszały" w obrzędzie ofiary wedyjskiej (śrauta, jadźńa); antologia tekstów z różnych okresów, o różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu.

Za moment powstania Wed przyjmuje się umowną datę przybycia Ariów do Indii - czyli ok. 1800 r. p.n.e. (choć prawdopodobnie część tekstów powstała wcześniej). Nie ma zgody co do tego, kiedy zakończono tworzenie zbiorów, ponieważ jednak kanoniczne teksty buddyjskie cytują fragmenty sanhit (a także brahman, arany(j)ak i wczesnych upaniszad), zakłada się, że redakcję zakończono przed drugą połowa VI w. p.n.e. Wobec tego umowne daty powstawania Wed to 1500-500 r. p.n.e.

Początkowo Wedy przekazywano tylko ustnie. Dopiero później wszystkie zbiory zebrano i skodyfikowano. Miał to uczynić wieszcz Wjasa (to postać legendarna; imię Wjasa (Vyasa) wywodzi się od słowa sanskryckiego "porządkować, redagować"). W rzeczywistości proces kodyfikacji zapisu Wed był długotrwały i angażował wielu ludzi, a początek zapisu prawdopodobnie miał miejsce ok. VIII w. p.n.e.

Wedy zapisano w archaicznej formie sanskrytu zwanej językiem wedyjskim. Jest on jednym z najstarszych języków indoeuropejskich, w którym zachowały się zabytki pisane.

Stopniowo wokół Wed narosła olbrzymia literatura: studia, glosy, komentarze. Najsłynniejszym komentatorem Wed był Sajana, żyjący w drugiej połowie XIV wieku

W każdej z czterech Wed można wyróżnić zasadnicze zbiory tekstów, zwane mantrami lub sanhitami, komentarze do nich - brahmany: aranjaki, czyli rozważania leśne, ułożone w lasach albo przeznaczone do rozważań w odosobnieniu,

Rozróżnia się cztery Wedy:

• Rygveda - "wiedza hymnów pochwalnych recytowanych na cześć bóstw " (ryć) – jest ich 1028 hymnów ułożonych w dziesięć mandali czczących 33 bogów, których wierni zapraszają na ofiarną ucztę, jednocześnie prosząc o opiekę i zbawienie. Składana na ogniu ofiara wyjednuje nieśmiertelność. Bramani, kasta panująca, składając ofiary troszczyli się by był to rytuał doskonały.
• Jadżurveda - "wiedza formuł ofiarnych, teksty te towarzyszą przebiegowi ceremonii ofiarnych, podając prowadzącym je osobom drobiazgowe wskazówki dotyczące czynności rytualnych " (jadźus)
• Samaveda - "wiedzę śpiewów ofiarnych przeznaczoną dla kantora- udgatara, śpiewanych podczas składania ofiar; " (saman)
• Atharveda - "wiedza zaklęć magicznych albo "zamawiań" " - zbiór formuł magicznych, zaklęć i egzorcyzmów mające uchronić przed różnymi nieszczęściami, a także zapewnić zdrowie, długie życie, wypędzenie złego ducha, wzbudzenie miłości pięknej dziewczyny itp. najpóźniej włączony do kanonu

Poszczególne sanhity przypisano kapłanom biorącym udział w odprawianiu ofiary wedyjskiej: Sanhity, choć są dziełami przede wszystkim liturgicznymi, zawierają też, zwłaszcza Rygweda i Atharwaweda, hymny spekulatywne, najstarsze zabytki indyjskiej myśli filozoficznej

• Hotar - recytował hymny Rygwedy, głosząc chwałę bogów i zapraszając ich do udziału w ofierze.
• Udgatar - kapłan biorący udział w ofierze wedyjskiej ("kantor") - śpiewał teksty Samawedy.
• Adhwarju (wykonywał wszelkie czynności manualne związane z obrzędem) - recytował półgłosem formuły Jadźurwedy.
• Brahman (główny kapłan, który czuwał nad poprawnością wszelkich czynności związanych z ofiarą) - miał recytować w myślach zaklęcia Atharwawedy, chroniąc w ten sposób uczestników przed niebezpiecznymi skutkami potencjalnych uchybień w obrządku.

Z każdą sanhitą wiążą się młodsze teksty: brahmany(w hinduizmie bezosobowy aspekt Absolutu posiadający w pełni cechę wieczności (sat).Wisznuici uważają go za przenikający całe materialne stworzenie blask, którym emanuje Bhagawan), aranyaki i upaniszady..

Upaniszady

Upaniszady - teksty zawierające podstawowe koncepcje indyjskich systemów filozoficznych powstały około800-600 roku p.n.e. Można w nich odnaleźć wielkie idee hinduizmu, a wśród nich na przykład ideę sansary - uzależnionej od jakości uczynków zjednoczenia duszy (jaźni) jednostkowej - Atmana z duszą wszechświata - Brahmanem.

Upaniszady - najpóźniejsze, bo pochodzące z VIII-III w. p.n.e. teksty należące do wedyjskiego objawienia (śruti) o treści religijno-filozoficznej. Stanowią kontynuację filozofii spekulatywnej brahman, rozwinęły m.in. doktrynę brahmana, Atmana,( (oddech) to hinduizmie określenie duszy rozumianej jako indywidualna jaźń obecną w każdej żywej istocie. Atman wciela się w kolejnych żywotach (idea reinkarnacji) w kolejne ciała podlegając prawu karmy

Wyzwolenie jest celem życia hindusa. Dąże nie do zbawienia odbywa się na mocy prawa mówiącego, że każdy czyn wywołuje skutek, który jest określony wartością moralną tego czynu (prawo karmana). Konsekwencją jest to, iż trzeba doświadczyć skutków własnych działań nie tylko w postaci miłych i złych przeżyć w tym życiu, ale także w następnym. Prawo karmana - jest to prawo przyczyny i skutku; podstawowe prawo Kosmosu, przez które urzeczywistnia się kosmiczna sprawiedliwość. W potocznym rozumieniu: prawo odpłaty, los, przeznaczenie, sumienie.) wiąże się w hinduizmie z zasadą reinkarnacji - kołowrotu wcieleń (sansara), czyli ciągłego odradzania się w coraz to nowych egzystencjach.

Pokonanie prawa karmana i wyzwolenie z kołowrotu wcieleń w hinduizmie możliwe jest za pomocą trzech sposobów, nazywanych też ścieżkami albo drogami. Pierwszy (karma marga - droga uczynków) polega na przestrzeganiu rytualnych obrzędów i nakazów wynikających z dżati i aśramy. Drugi sposób (dżniana marga - droga poznania) prowadzi do tego samego celu, ale dzięki poznaniu rzeczywistości. Trzeci (bhakti marga - droga oddania się umiłowanemu bóstwu) polega na pełnym poświęceniu się wybranemu bogu.
O ile niewątpliwie druga droga przyczyniła się do ukształtowania filozoficznego obrazu hinduizmu, o tyle trzecia nadaje mu specyficzne religijne oblicze również w czasach współczesnych.

Pierwsze wzmianki o atmanie znaleźć można już w Upaniszadach. Według koncepcji Wedanty wyrażonej przez sformułowania: Aham brahma asmi (Jestem Brahmanem) i Tat tvam asi (Ty jesteś Tym), atman jest tożsamy z całym Wszechświatem, "wszystkim co jest" (Brahmanem). Jest to afirmacja boskości w człowieku (duszy) łączącej go z boskością otaczającego Kosmosu. Jest to więc wyrażenie koncepcji Mikro- i Makrokosmosu na gruncie Hinduizmu - wskazanie, że skoro człowiek podlega temu samemu porządkowi co Wszechświat, to poznanie przez akt autorefleksji istoty samego siebie prowadzi do poznania istoty Wszechświata - Oświecenia.

Według Upaniszadów atman jest więc kluczem do Oświecenia, jedyną drogą poznania Brahmana - prawdziwej rzeczywistości i najwyższej, transcendentne zasady bytu. Poznanie Atmana - brahmana jest możliwe przez wgląd w siebie, przy czym należy posłużyć się intuicją by obejść przesłaniającego Atmana puruszę - osobowe, związane z bieżącą inkarnacją ego, które omamione mają ulega iluzji oddzielenia od Absolutu oraz od reszty istot. Sposobem podążania drogą ku poznaniu Atmana jest joga – („wysiłek”, „trening”) zdyscyplinowany wysiłek odwrócenia się od świata zmysłów ma on cele czysto praktyczne. Naucza medytacji uważanej za środek zbawienia i wyzwolenia. techniki wyzwalania ducha uwięzionego w ciele, poprzez oczyszczenie umysłu. Nagrodą jest wyzwolenie z sansary - cyklu reinkarnacji, co wyrażone jest w Praśna-Upaniszad słowami: "Szukający Atmana przez prostotę życia, czystość, wiarę i wiedzę już nie wracają".
W Upaniszadach istotna jest właściwa recytacja, zazwyczaj przez braminów. Znanych jest ponad sto upaniszadów, lecz tylko dwanaście z nich nosi miano ,,Większych" i właśnie one mają honor bycia częścią czterech świętych wed i noszą nazwę WEDANTA co oznacza duchowe dokończenie Wed (tzw. ,,koniec wed".)
Bramini uważają, że upaniszady znane były zawsze lecz 10 tysięcy lat temu zostały przekazanie przez rikszich warnie braminów do powtarzania. Rikszi są uznawani za protoplastów kasty braminów

Według Muktika Upaniszad istnieje 108 kanonicznych Upaniszad :

• Iśawasja
• Kena
• Katha(Kathaka)
• Prasna
• Mundaka Taittirija
• Aitereja
• Czhandogja
• Brihadaranjaka
• Brahma
• Kaiwalja
• Dżabala
• Swetaśwatara
• Hamsa
• Arunika
• Garbha
• Narajana
• Paramahamsa
• Amritabindu
• Amritanada
• Atharwaśiras
• Atharwasika
• Maitrajani
• Kauszitaka
• Brihadżdżabala
• Narisimhatapanija
• Kalagnirudra
• Maitreji
• Subala
• Kszurika
• Mantrika
• Sarwasara
• Naralamba
• Śukarahasja
• Wadżrasuczika
• Tedżobinu
• Nadabindu
• Dhjanabindu
• Brahmawidja
• Jogatattwa
• Atmabodha
• Naradapariwradżaka
• Triśikhibrahmana
• Sita
• Jogaczudamani
• Nirwana
• Mandalabrahmana
• Dakszinamurti
• Śarabha
• Skanda
• Tripadwibhutimahanarajana
• Adwajataraka
• Ramarahasja
• Ramatapanija
• Wasua
• Madgala
• Śandilja
• Paingala
• Bhikszuka
• Maha
• Śariraka
• Jogaśikha
• Turijatiwadhuta
• Sannjasa
• Paramahansapariwradżaka
• Akszamala
• Awjakta
• Ekakszara
• Annapurna
• Surja
• Akszi
• Adhjatma
• Kundika
• Sawitri
• Atma
• Paśupatabrahma
• Parabrahma
• Awadhuta
• Tripuratapini
• Dewi
• Tripura
• Katharudra
• Bhawana
• Rudrahridaja
• Jogakundali
• Bhasmadżabala
• Rudrakszadżabala
• Ganapati
• Darśana
• Tarasara
• Mahakawja
• Pańczabrahma
• Pranagnihotra
• Gopalatapini
• Kriszna
• Jadżniawalkija
• Waraha
• Śatjajana
• Hajagriwa
• Dattatreja
• Garuda
• Kalisamtarana
• Dżabali
• Saubhagjalakszmi
• Saraswatirahasja
• Bahwricza
• Mutika

Główne księgi hinduizmu to:

-Purany (anonimowe opowieści rozbudowujące wątki z eposów)
-Makabharata
-Ramajana

PURANY

PURANY, klasa utworów literatury staroind., powstałych prawdopodobnie w 1. poł. I tysiącl. p.n.e. (sanskr. purana ‘dawna opowieść’), uznawanych za teksty święte; swoiste encyklopedie hinduizmu; zawierają m.in. genealogie rodów król., legendy i mity (kosmogoniczne itp.), opisy świętych miejsc itp.; dzielą się na wielkie (18 tekstów) i poboczne; najważniejsze: Bhagawatapurana, Markandejapurana, Padmapurana i Wisznupurana.

Wielkie Purany (Mahapurany) :

"Brahma-purana" (nr 1) - najstarsza
"Padma-purana" (nr 2) - w przeważającej części wisznuicka.
"Wisznu-purana" (nr 3) - wisznuicka
"Śiwa-purana" (nr 4) - śiwaicka
"Bhagawata-purana" (nr 5) - wisznuicka
"Narada-purana" (nr 6) - wisznuicka, idea bhakti.
"Mrkandeja-purana" (nr 7)
"Agniar-purana" (nr 8)
"Bhawiszja-purana (nr 9)
"Brahmawaiwarta-purana" (nr 10)
"Linga-purana" (nr 11) - śiwaicka
"Waraha-purana" (nr 12) - wpływy wisznuickie, poświęcona Śiwie, teksty śaktyjskie.
"Skanda-purana" (nr 13) - śiwaicka
"Wamana-purana" (nr 14) - śiwaicka
"Kurma-purana" (nr 15)
"Matsja-purana" (nr 16)
"Garuda-purana" (nr 17)
"Brahmanda-purana"(nr 18) - hymny śaktyjskie

Purany Tamilskie - pisane po tamilsku, reprezentują tradycje śiwaickie. Tzw. purany mniejsze (Upapurany)
Madhusudana wymienia 18 Upapuran :


"Sanatkumara"
"Narasimha"
"Nandi"
"Śiwadharma"
"Daurwasa"
"Naradija"
"Kapila"
"Manawa"
"Auśanasa"
"Brahmanda"
"Waruna"
"Kalika"
"Maheśwara"
"Samba"
"Saura"
"Paraśara"
"Maricza"
"Bhargawa"

Większość hinduistów w swych wyobrażeniach metafizycznych i obrzędach kieruje się raczej dziełami przekazanymi przez świętą tradycję (smriti), które miały być napisane przez określonych, uważanych za postacie historyczne, świętych, jak Wjasa, Walmiki, Manu. Uważani są oni za autorytet, ponieważ stwierdzają swą zgodność z Wedą - chociaż w rzeczywistości pod wieloma względami od niej się różnią. Do ksiąg tych należą dwa wielkie eposy - epopeje(poematy epickie): Mahabharata i Ramajana"5.

Mahabharata (tzn. Wielka Wojna) Mahabharata powstawała do obecnej postaci przez osiemset lat, aż do czwartego wieku po Chrystusie. Opowiada ona o walkach między rodami Pandu i Kuru, ale zawiera również liczne poematy dydaktyczne (Mokszadharma , Bhagavad-gita ), z których największe znaczenie ma Bhagawadgita, czyli Pieśń Błogosławionego. Tym błogosławionym jest bóg Wisznu, ukazujący się w ziemskiej postaci jako Kriszna. Przed wielką walką opisywaną w eposie udziela on bohaterowi, Ardżunie, pouczeń filozoficznych o istocie boga, świata i duszy.

Oraz Ramajana (Dzieje Ramy) Ramajana, czyli żywot Ramy, redagowana na przestrzeni czterystu lat - aż do drugiego wieku po Chrystusie - opowiada o bohaterskim królewiczu Ramie, o porwaniu i uwolnieniu jego żony. Ramę później uważano za wcielenie boga Wisznu.
Oba poematy stanowią splot związków historycznych, filozoficznych i mitologicznych; dotyczy to również Puran. Początkowa część VI pieśń Mahabharaty, ważne dla wyznawców hinduizmu tak samo, jak dla chrześcijan na górze.

BOGOWIE

Hinduizm posiada właściwie niezwykle bogaty skład panteonu bogów. Przewodzą mu trzej wielcy bogowie, przedstawiani w formie trójcy: Brahma, Wisznu, ora Sziwa. Gdzie Brahma nie jest najwyższym bogiem, jest jedynie lecz posłannikiem wyższego boga który kształtuje świat. W w składzie troistym zwanym trimurti tzn.

Trimurti - Trójca, przedstawiana jako jedna osoba, postać z trzema głowami / twarzami patrzącymi w różne strony, jeden bóg w jedności z trzema postaciami co do funkcji. W panteonie hinduistycznym najwyższa pozycje zajmuje trójca bogów ich funkcja przedstawia się następująco:

• Brahma jest stwórca świata
• Śiwa symbolizuje zniszczenie świata (niszczyciel)
• Wisznu odpowiedzialny (trwanie)utrzymuje istnienie.

Obiektami kultu w głównych odłamach hinduizmu są trzej bogowie: Brahma, Wisznu i Śiwa. W naukowej teologii hinduskiej łączeni są często w triadę (trimurti). Brahma jest twórcą okresów świata (kalpa), Wisznu jest konserwatorem tego świata, Śiwa zaś doprowadza pod koniec każdej kalpy do jego zagłady.

Brahmana- Absolut, który przejawia się za pośrednictwem wielu bogów osobowych stojących niżej w hierarchii. Brahma jest bogiem osobowym w hinduizmie przedstawia się go jako brodatego mężczyznę, z czterema głowami i czterema ramionami. Ma cztery oblicza, które reprezentują cztery Wedy, cztery epoki i cztery warny, podczas gdy jego cztery ramiona to cztery ćwierć wszechświata. Ma także różaniec kontrolujący czas, księgę zawierającą czałą mądrość i naczynie z wodą symbolizujące wody stworzenia. Życie Brahmy, według wyznawców hinduizmu, odmierza cykl kosmicznego czasu świata. Są cztery jego okresy, nazywane juga. Pierwszy z nich, krita juga, jest okresem idealnym, nie ma w nim bóstw ani jakiejkowiek hierarchii. Trzy następne, treta, dwapara i kali, cechują się postępującą degeneracją moralności istot go zamieszkujących. Razem dają one "wiek", pod koniec którego nastąpi zniszczenie. Po przerwie wypełnionej ciemnością znów będą "narodziny" złotego wieku. Tysiąc podobnych nawrotów składa się na pół eonu równego jednemu dniu lub nocy Brahmy. Doba Brahmy trwa tysiąc dni, kończących się zagładą. Po upływie stu lat życia Brahmy płomienie ognia pochłoną wszystko, razem z nim samym. Dalsze sto lat kosmos będzie istniał potencjalnie w umyśle Wisznu, aby w oznaczonej chwili pojawić się z nowym demiurgiem. Według wierzeń hindusów, żyjemy teraz w pierwszym dniu 55 roku obecnego Brahmy, dokładniej zaś w wieku kali juga, upadku religii i etyki.

Saraswati – Jest małżonką Brahmy pani ksiąg i umiejętności, Trzyma święty przedmiot w jednej ręce, a różaniec w drugiej trzyma księgę i instrument muzyczny, posiada dar wymowy, mądrość i zdolności do nauki. Ma cztery ręce, reprezentujące cztery aspekty ludzkiej osobowości: umysł, intelekt, czujność i ego.. Pozostałymi dwoma rękami gra miłosne pieśni na winie. Nosi białe szaty symbolizujące czystość i jeździ na białej gęsi. opiekunka (bogini) sztuki i nauki.,

Wisznu (Vishnu) jest bogiem dobrym i przyjaznym dla ludzi. Przedstawia się go jako młodzieńca w błyszczącym diamacie, jeżdżącego na mitycznym szybkim ptaku Garudzie który rozprzestrzenia z wielką odwagą wiedzę wedyjską. Jest bogiem ochraniającym Trójcę. Posiada cztery ręce. W pierwszej trzyma muszlę (Sankhja) symbol rozprzestrzeniającego się głosu boga – Om (OM! Ta sylaba to właśnie absolutnie cały wszechświat) . W drugiej dysk (Chakra), przypominający o kole czasu i potrzebie dobrego życia. W trzeciej ręce trzyma lotos (Padma }, symbol spełnionego życia. Posiada również maczugę (Gada) symbolizującą siłę i możliwość kary, jeśli dyscyplina w życiu jest ignorowana (zwrócony ku wszystkim stronom, czynny). Wisznu w hinduizmie jest czczony w swoich zstąpieniach (awatarach), czyli wcieleniach; co jakiś czas zstępuje na ziemię, troszcząc się o swoich wyznawców. Wylicza się 10 awatar (wcieleń) Wisznu, między nimi najbardziej znany jest Kryszna opiewany w Mahabharacie (szczególnie w Bhagawadgicie), Matsja – ryba, Kurma – żółw, Narashina – człowiek-lew, Wamana – karzeł, Parosiurama – bramin, książę Rama Budda i Kalkin – (jeszcze nie zrealizowane) ostatnie zstąpienie Wisznu, które pod koniec obecnego wieku uwolni świat od nikczemników.. Hinduiści wieżą, iż Wisznu wciela się w ludzi bądź w zwierzęta (min. jako Kriszna) zawsze by ratować ludzkość.

Lakszmi jest małżonką winszu, trzyma lotos – symbol piękna i rozdaje swoim wiernym złote monety bogini bogactwa, szczęścia, czystości, niewinności i szczodrości. Jej cztery ręce reprezentują cztery cnoty duchowe. Lakshmi siedzi na rozkwitającym lotosie symbolizującym duchową prawdę. Od bogini bije osobisty urok. Aura duchowego szczęścia, umysłowej i duchowej satysfakcji oraz powodzenia zawsze jest wokół niej.
Jej dłoń jest wyciągnięta by błogosławić ludzi. Adorowana jest przez Ganesza.

Kriszna – ósme wcielenie Wisznu, młody ciemnoskóry w żółtych szatach odróżniał się ogromna siła od innych bogów indyjskich. Podobnie jak Rama jest znany ze swojej odwagi w zwalczaniu złych mocy.
Krishna jest malowany gdy gra na flecie melodie wyrażające jego miłość do ludzi. Jest również malowany z najpiękniejszą z pasterek, swoją najukochańszą kochanką Radha. Jest często czczony jako Radha - Krishna. Para symbolizuje młodzieńczą miłość pomiędzy ludźmi i bogami. Krishna jest malowany również ze swoją ulubioną z dzieciństwa krową. W dzieciństwie uprawiał wiele świętych sportów (Lella).

Śiwa Shiva (sprzyjający, łaskawy) jest nie mniej ważny niż Wisznu. Jest postacią złożoną i wewnętrznie sprzeczną, ponieważ łączy w sobie ascetyzm i kult płodności. Jest opiekunem medytacji i joginów, a także bogiem siły rozrodczej, której symbolem jest fallus (linga). Przedstawiany jest jako kosmiczny tancerz stworzenia w ognistym kręgu ( który przedstawia destrukcje i odtworzenie świata) Bębenek w jego prawej ręce utrzymuje rytm stworzenia; ogień w lewej niszczy je. Prawa stopa depcze demona ignorancji podniesiona lewa stopa i opuszczona lewa ręka wskazują wyzwolenie Shiva jest tez przedstawiony z twarz zamyśloną, medytującą, lecz zawsze szczęśliwą. Z jego związanych włosów, ozdobionych półksiężycem wypływa rzeka Ganges. Wąż wije się wokół jego szyi, w ręku ma trójząb, a jego ciało pokryte jest popiołem. Atrybuty Shivy reprezentują jego zwycięstwo nad złymi demonami i spokój ludzkiej natury. Znany jest jako bóg obdarowujący. Jego pojazd to byk Nandi, symbol szczęścia i mocy. Shiva-Linga, znak Shivy, jest jego symbolem. W świątyniach Shivy, Shiva-Linga jest głównym bóstwem.

Dewi - Uchodzi za małżonkę Shivy najbardziej popularna bogini dzisiejszych Indii. Bogini zniszczenia i śmierci, a zarazem płodności i stwożenia. Czczona jest w kilku duchowych postaciach, na przykład jako Uma (Światłość), Parwati (Córka Góry), Durga (Trudno Dostępna, bogini odległych zamierzeń), W Indiach najbardziej czczona jest bogini Kali (Czarna, bogini destrukcji.). Ma świątynie w Kalighacie. Jeździ na lwie, w ośmiu rękach reprezentuje osiem kierunków trzyma oręż (posiada moc), by zniszczyć zło i bronić swoich czcicieli. Durga, Kali jeździ na grzbiecie demona była nazywana Sati, w jej pierwszym duchowym wcieleniu. Rodzina Shiva, Parvati i jej synowie Ganesza i Kartikeya, są wspaniałym przykładem jedności i miłości rodzinnej.
W 1985r pp. Jan Paweł II podczas pielgrzymki do Indii złożył „kurtuazyjną” wizytę właśnie w świątyni bogini Kali, by spotkać się z wyznawcami hinduizmu.
Soma - hinduski bóg; eliksir życia. Soma jest uważana za króla roślin, a jej sok symbolizuje czystą świadomość stanu oświecenia, a zarazem nieśmiertelność. Jest ulubionym napojem bogów wedyjskich. Wg medycyny ajurwedy jest ona również subtelną substancją chemiczną naturalnie wytwarzającą się w organizmie człowieka będącego w głębokiej medytacji. Soma w formie rośliny ponoć jest niedostępna w naszym wieku niewiedzy (kali juga).

Djaus – hinduski bóg bóstwo nieba, mąż Ziemi, opiekun ojców
Mitra - (sankr. mitra - przyjaciel, partner lub porozumienie, przyjaźń) - w mitologii indyskiej bóg wedyjski z grupy Aditjów, najczęściej wymieniany w tekstach wraz z Waruną Hinduski Mitra był przedstawiony w Wedach jako ten, który zaprowadzał zgodę między ludźmi. Czuwał nad przestrzeganiem umów. Wiązano go także ze Słońcem. Uosabiał łagodny, opiekuńczy aspekt władzy królewskiej. Wraz z Waruną odzwierciedlał stałość i niewzruszoność zasad rządzących wszechświatem. Był tym, który przywraca ład. bóg rolników, przyjaźni i prawa
Aditjowie - [sanskr.], mit. ind. grupa bóstw wedyjskich