Rozważając problem konsekwencji nie płacenia podatków, należałoby najpierw wyjaśnić, co to właściwie jest podatek. I tak, podatek to świadczenie pieniężne na rzecz państwa. Jest to przy tym przymusowe, bezzwrotne, powszechne i nie odpłatne. Pobierane przez państwo w oparciu o przepisy prawa, określające sposób jego wymiaru oraz warunki i terminy jego płatności. Drugim pojęciem, które należałoby wytłumaczyć to zaległość podatkowa. Dotyczy ona sytuacji, w których podatek nie zostanie zapłacony w terminie. Przy czym bez znaczenia jest przyczyna uchybienia terminów. Powstanie zaległości podatkowej rodzi dla podatnika skutek w postaci obowiązku uiszczenia zaległości, ale także odsetek za zwłokę.
Zwłoka w miesiącach 0dsetki w %
Do 1 5
Od 1 do 2 10
Od 2do 3 15
Powyżej 3 prócz podatku obrotowego i dochodowego 20
Od 3 do 4 w podatkach obrotowym i dochodowym 20
Powyżej 4 w podatkach obrotowym i dochodowym 25
Zaległość podatkowa może powstać wtedy, gdy prawidłowo obliczono podatek (zaliczkę na podatek), lecz nie wpłacono ją w terminie w całości lub w części należnej kwoty. Może też powstać wtedy, gdy co prawda zapłacono podatek w wyznaczonym terminie, ale źle została obliczona jego wysokość (na skutek błędu rachunkowego lub błędnej interpretacji przepisów) - w konsekwencji, więc wpłacono mniej niż się należy.
Odsetki za zwłokę należy wpłacać bez wezwania organu podatkowego. A zatem, jeśli my sami zorientujemy się, że mamy zaległość, musimy samodzielnie obliczyć odsetki i wpłacić (chyba że ich wysokość nie przekracza trzykrotności wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez Pocztę Polską za polecenie przesyłki listowej - wówczas nie musimy płacić). Jeżeli zapłacimy samą zaległość, bez odsetek, to i tak część tej wpłaty zostanie proporcjonalnie zaliczona jako odsetki. W efekcie nadal będziemy mieć zaległość (choć już trochę mniejszą), od której nadal będą biec odsetki.
Odsetki za zwłokę od zaległości podatkowej przestają biec dopiero wtedy, gdy przedawni się cała zaległość. Z reguły przedawnienie następuje dopiero po 5 latach licząc od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku. Dopiero wtedy organ podatkowy nie może już od nas żądać zapłaty podatku. Zatem im później w ciągu tych 5 lat organ podatkowy lub my sami się zorientujemy, że mamy zaległość, tym gorzej dla nas. Za wszystkie te lata, w których zaległość istniała, będziemy musieli zapłacić odsetki.
Odsetki od zaległości to jednak nie wszystko, co nam grozi za niepłacenie podatku. Uporczywe uchylanie się od jego zapłaty (czyli niepłacenie podatku nawet jednorazowe, ale przez długi okres, bądź permanentne ignorowanie obowiązujących terminów płatności) może być uznane - w zależności od wagi czynu - za przestępstwo lub wykroczenie karne skarbowe. A za to ponosisz już odpowiedzialność karną. Grozi nam wtedy postępowanie przed sądem i kara grzywny, niekiedy nawet pozbawienia wolności, a w najlepszym razie mandat karny wymierzony przez pracownika urzędu skarbowego. Kara grzywny możemy też dostać za:
*uchylanie się od opodatkowania i nieujawnianie organowi podatkowemu przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nieskładanie deklaracji i narażenie podatku na uszczuplenie
*posługiwanie się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności i przez to narażenie podatku na uszczuplenie
*podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w złożonej deklaracji lub oświadczeniu albo niedopełnienie obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, i przez to narażenie podatku na uszczuplenie
*nieskładanie w terminie organowi podatkowemu lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania
*podrobienie albo przerobienie znaku urzędowego mającego stwierdzić uiszczenie opłaty skarbowej oraz używanie w obrocie publicznym dokumentu opatrzonego takim podrobionym lub przerobionym znakiem
*nieprowadzenie ksiąg podatkowych lub nieprzechowywanie ich
*niezawiadomienie w terminie organu podatkowego o prowadzeniu księgi przez doradcę podatkowego lub inny podmiot upoważniony do prowadzenia ksiąg w Twoim imieniu i na Twoją rzecz
*nierzetelne lub wadliwe prowadzenie księgi
*niewystawienie faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia albo odmowę ich wydania
*nierzetelne wystawienie faktury lub rachunku albo posługiwanie się takim dokumentem
*nieprzechowywanie kopii wystawionej faktury lub rachunku
*niezawiadomienie właściwego organu podatkowego o miejscu przechowywania ksiąg podatkowych oraz dokumentów związanych z ich prowadzeniem
*dokonanie sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej (jeśli mamy obowiązek jej posiadania i używania) albo niewydanie dokumentu z kasy rejestrującej, stwierdzającego sprzedaż
*podrobienie albo przerobienie znaku akcyzy albo upoważnienia do odbioru banderol
*narażenie organu podatkowego na bezpodstawny zwrot podatku, zwrot nadpłaty lub jej zaliczenie na poczet zaległości podatkowej lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych, przez wprowadzenie w błąd
*niepobranie podatku albo pobranie go w kwocie niższej od należnej albo niewpłacenie w terminie na rachunek właściwego organu pobranego podatku - jeśli pełnisz obowiązki płatnika (np. masz obowiązek pobierania zaliczek na podatek od pracowniczych wynagrodzeń)
*niezłożenie w terminie właściwemu organowi wymaganej informacji podatkowej, lub złożenie informacji nieprawdziwej
*niedokonanie w terminie zgłoszenia identyfikacyjnego (NIP) albo aktualizacji objętych nim danych, dokonanie zgłoszenia więcej niż jeden raz, niepodawanie numeru NIP lub podawanie numeru nieprawdziwego
*udaremnianie lub utrudnianie wykonania czynności służbowej osobie uprawnionej do przeprowadzenia czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub skarbowej, zwłaszcza odmawianie okazania księgi lub niszczenie księgi.
Od odpowiedzialności karnej można się uwolnić okazując tzw. czynny żal. Wystarczy, że na piśmie powiadomi się urząd skarbowy o popełnieniu przez siebie przestępstwa lub wykroczenia karnego skarbowego i w terminie wyznaczonym przez ten urząd uiszcza się cały zaległy podatek. Wówczas urząd nie może wobec nas wymierzyć kary, ani skierować sprawy do sądu. Zawiadomienie takie będzie jednak bezskuteczne, jeżeli zostanie złożone w czasie trwania kontroli podatkowej lub gdy organ podatkowy miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przez nas przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego.
Poza odsetkami od zaległości podatkowych i sankcjami karnymi, za niewywiązywanie się z obowiązków podatkowych mogą nas też spotkać różnego rodzaju sankcje administracyjne. Przykładowo, jeśli nie będziemy prowadzić ewidencji sprzedaży przy pomocy kasy fiskalnej to urząd skarbowy pozbawi nas prawa do odliczenia 30 proc. podatku naliczonego przy zakupach towarów lub usług. Jeżeli zainstalujemy kasę fiskalną z opóźnieniem - utracimy prawo do ulgi przy jej zakupie.
Z kolei, jeśli w złożonej deklaracji VAT wykażemy niższy podatek niż powinniśmy, urząd skarbowy może ustalić dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30 proc. zaniżenia tego podatku. Także, jeżeli nie ujawnimy w deklaracji podatkowej wszystkich swoich dochodów, a urząd skarbowy udowodni nam, że nasze wydatki znacznie przekraczają ujawnione wpływy i nie masz na to żadnego wytłumaczenia, to będziemy zmuszeni zapłacić od dochodów z nieujawnionych źródeł karny 75 proc. podatek.
Jak widzimy organy podatkowe mają wiele instrumentów, by skłonić nas do regularnego płacenia podatków i wywiązywania się z innych ciążących na nas obowiązków (składania deklaracji, prowadzenia stosownych ewidencji). Dlatego, aby uniknąć poważnych kłopotów, traktujmy te obowiązki serio. W przeciwnym razie możemy stracić nie tylko firmę, ale i niekiedy dorobek całego życia.
