Obóz koncentracyjny w Oświęcimiu
1. Geneza obozu oświęcimskiego
Obozy nazistowskie, które były miejscami odosobnienia, terroru i eksterminacji organizowane były w latach 1933 – 1945 przez przywódców III Rzeszy na terenie Niemiec oraz okupowanych przez nie państw. W sumie powstało około 9 tysięcy obozów, w których więziono około 18 mln ludzi. Pierwsze obozy tworzono na terenie Niemiec. Osadzano w nich, bez wyroku sądowego wszystkich podejrzanych o działalność antyfaszystowską. Były one miejscem izolacji i eliminacji działaczy opozycji antynazistowskiej oraz przestępców kryminalnych. Po wybuchu II wojny światowej obozy stały się instrumentem biologicznego wyniszczenia narodów oraz sposobem podtrzymywania – dzięki niewolniczej pracy więźniów – gospodarki niemieckiej. Funkcje eksterminacyjne spełniały obozy zagłady oraz obozy koncentracyjne, będące miejscem masowych mordów dokonywanych na Żydach, Polakach, Cyganach i Rosjanach. Różnica pomiędzy obozami koncentracyjnymi a obozami zagłady polegała na tym, że w tych pierwszych fizyczna likwidacja więźniów następowała dopiero po ich ekonomicznym wyeksploatowaniu poprzez niewolniczą pracę. Największym obozem koncentracyjny znajdował się w Oświęcimiu.
Z inicjatywą utworzenia nowego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu wyszło dowództwo wrocławskiego SS. Na Śląsku wzmagał się bowiem polski ruch oporu. Niemcy dokonywali kolejnych i licznych aresztowań, brakowało jednak miejsca, gdzie można by osadzać więźniów. Obóz planowano założyć w dawnych koszarach wojskowych znajdujących się na terenie Oświęcimia. Nie spełniały one podstawowych warunków lokalowo – sanitarnych dla funkcjonowania obozu na ich terenie. Jednakże władze niemieckie, widząc konieczność szybkiego powstania kolejnego obozu stwierdziły, że po jego założeniu obozowa infrastruktura będzie stopniowo rozbudowywana przy wykorzystaniu siły roboczej więźniów. W kwietniu 1940 r. wydano rozkaz o założeniu obozu w Oświęcimiu. Pierwszymi więźniami byli niemieccy kryminaliści, specjalnie wyselekcjonowani przez komendanta obozu Rudolfa Hessa. Mieli oni odgrywać szczególną rolę w obozie. Odsiadywanie kary łączyć mieli bowiem ze sprawowanie nadzoru nad resztą więźniów innych narodowości. Hess dobierał ich zwracając uwagę na ich skłonność do przemocy i okrucieństwa. Przybyli do Oświęcimia w maju 1940 r. Miesiąc później do obozu przybył pierwszy transport 728 polskich więźniów. Byli to przeciwnicy niemieckiego reżimu w okupowanej Polsce. Rozpoczęto prace zmierzające do rozbudowy obozu. Okoliczna ludność została wysiedlona. Obóz w Oświęcimiu rozpoczął swoje funkcjonowanie.
2. Struktura władz obozu
Funkcjonowaniem obozu kierował komendant. Był nim Rudolf Hess.
