Tło historyczne powieści
• I wojna światowa (1914–1918).
• Rewolucja październikowa w Rosji (1917): rewolucja w Baku, konflikt azersko-ormiański.
• Odzyskanie niepodległości przez Polskę (1918).
• Wojna polsko-bolszewicka (1920).
• Pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości: rozczarowanie kształtem odrodzonej
Polski.
Różne drogi naprawy Rzeczypospolitej w Przedwiośniu
• Rewolucja zbrojna – przedstawiona na przykładzie krwawych wydarzeń w Baku
i zebrania komunistów w Warszawie. Jest siłą niszczącą, ale wynika z tragicznej sytuacji
najuboższych, z zaniedbań społecznych. Ostatnia scena to ostrzeżenie przed groźbą
rewolucji, do której może doprowadzić bezczynność władzy.
• Rewolucja techniczna – mit szklanych domów. To wizja utopijna, niemożliwa do
realizacji, bo wymagająca ogromnych nakładów finansowych. Symbol rozwiania nadziei
wiązanych z odzyskaniem niepodległości.
• Program reform (głoszony przez Szymona Gajowca) – m.in. wprowadzenie polskiego
pieniądza, edukacja, obrona granic, prawa dla mniejszości narodowych. Program,
być może, najlepszy, ale zbyt powolny („Polsce trzeba na gwałt wielkiej idei!”).
Forma utworu
• Cz. I Szklane domy – obraz rewolucji w Rosji i drogi Baryki do Polski; mit o szklanych
domach.
• Cz. II Nawłoć – arkadia dworu w Nawłoci, obraz życia ziemiaństwa i chłopów (Chłodek),
perypetie uczuciowe Cezarego.
• Cz. III Wiatr od wschodu – dyskusja dotycząca losów kraju (poglądy komunistów,
program Szymona Gajowca).
Bohaterowie
• Cezary Baryka – „rówieśnik epoki”, urodzony w Baku w 1900 r., samodzielny i samotny,
niepokorny, szukający drogi życiowej, buntujący się wobec zła świata. Przeżywa
fascynację i rozczarowanie rewolucją, potem rozczarowanie kształtem Polski i zawód
miłosny. Powieść pokazuje drogę Cezarego do dojrzałości. Rodzice: Seweryn
Baryka, Jadwiga z Dąbrowskich Baryka.
• Szymon Gajowiec – młodzieńcza miłość matki Cezarego, któremu później pomaga;
wysoki urzędnik w Ministerium Skarbu. Patriota przygotowujący własną książkę
o naprawie Polski.
• Hipolit Wielosławski – przyjaciel Cezarego, uratowany przez niego w czasie wojny
bolszewickiej, właściciel Nawłoci.
• Laura Kościeniecka – wielka miłość Cezarego. Piękna wdowa, właścicielka zadłużonego
Leńca; dla pieniędzy wyszła za bogatego Barwickiego.
• Władysław Barwicki – bogaty nuworysz, narzeczony, później mąż Laury; w czasie
spotkania w nocy w Leńcu wdał się w bójkę z Cezarym.
• Antoni Lulek – znajomy Cezarego, student prawa na uniwersytecie, zapalony komunista,
ślepo wierzący we wszystkie hasła rewolucyjne.
Przedwiośnie jako
utwór o…
problemach politycznych:
• rozczarowaniu kształtem
Polski po odzyskaniu niepodległości,
• konieczności zmian w kraju,
• zagrożeniu rewolucją,
kwestiach społecznych:
• podziałach wewnątrz społeczeństwa
polskiego
i niesprawiedliwości,
• nieprzydatności społecznej
ziemiaństwa,
miłości:
• związku z komplikacjami,
o zawiedzionym uczuciu,
• zazdrości prowadzącej do
zabicia rywalki.
Autor
Stefan Żeromski
(1864 – 1925)
Powieściopisarz, nowelista, publicysta
często podejmujący w swoich
tekstach problemy niepodległości
Polski i niesprawiedliwości
społecznej. Autor takich powieści,
jak Syzyfowe prace (1897), Ludzie
bezdomni (1900), Popioły (1904),
Wierna rzeka (1912).