Rozbicie dzielnicowe

Bolesław Krzywousty ustanawiając w swoim testamencie zasadę senioratu, chciał – jak należy przypuszczać – uchronić państwo od walk o władzę. Była to próba pogodzenia potrzeby zachowania władzy centralnej z prawami dziedziczenia. Najstarszy z synów – Władysław otrzymał w dziedziczne władanie Śląsk, Bolesław - Mazowsze, Mieszko - Wielkopolskę, Henryk (pozostający jeszcze pod opieką matki) miał przyrzeczoną ziemię sandomierską. Wyznaczona została również tzw. oprawa wdowia, czyli zabezpieczenie dla wdowy po zmarłym księciu – księżnej Salomei. Była to ziemia sieradzko-łęczycka. Pojawiła się również poważna trudność, gdyż już po śmierci Bolesława narodził się jeszcze jeden jego syn – Kazimierz, dla którego nie było przewidzianego miejsca wśród wyznaczonych dzielnic, co źle wróżyło stabilności systemu. Wyznaczona została dzielnica senioralna mająca przysługiwać każdorazowo księciu seniorowi. Jej kształt budzi spory wśród historyków. Wydaje się, że należała do niej ziemia krakowska, wschodnia Wielkopolska z Gnieznem i Kaliszem, Kujawy, ziemia sieradzko-łęczycka, Pomorze Gdańskie. Ponadto senior posiadał zwierzchnictwo nad Pomorzem Szczecińskim.
Pierwszym seniorem został najstarszy syn Bolesława Krzywoustego – Władysław. Jeszcze za życia ojca brał on udział w sprawowaniu rządów. Po jego śmierci miał zamiar zagarnąć całą władzę dla siebie. Juniorzy nie chcieli do tego dopuścić, w czym wspierali ich możni zainteresowani osłabieniem silnej władzy centralnej. W wyniku wojny domowej, Władysław w 1146 r. został wygnany z kraju, a jego miejsce zajął Bolesław Kędzierzawy. Objął on dzielnicę senioralną oraz Śląsk, łącząc je ze swoim dziedzicznie należnym Mazowszem. W interesie Władysława interweniował cesarz Fryderyk I Barbarossa . Młodsi książęta nie walczyli z cesarzem. Złożyli mu hołd (1157 r.) i zawarli układ mówiący o prawie do powrotu Władysława do kraju, ale godności seniora mu nie zwrócili. Ostatecznie w 1163 r. powrócili na Śląsk synowie Władysława.
Po roku 1146 była w Polsce realizowana ustanowiona w testamencie Bolesława Krzywoustego zasada senioratu. Książęta uznawali zwierzchnictwo Bolesława Kędzierzawego. Natomiast po jego śmierci dzielnica krakowska winna była przejść w ręce Mieszka Starego .Był on księciem zwierzchnim i zasiadał w Krakowie tylko przez cztery lata (1173 – 1177). Wygnali go stamtąd możni, gdy usiłował ukrócić ich władzę. Władzę nad ziemią krakowską objął najmłodszy z synów Bolesława Krzywoustego, Kazimierz. Było to złamanie zasady senioratu, gdyż żył starszy od niego Mieszko. W 1180 r.

Related Articles