Powstanie styczniowe wybuchło 22 stycznia 1863 roku i trwało najdłużej z polskich powstań, do jesieni 1864.Walki w tym okresie toczyły się w Królestwie Polskim, na Litwie, Białorusi i części Ukrainy.

1.Przyczyny:
a)pośrednie
- śmierć namiestnika Królestwa Polskiego Iwana Paskiewicza - jego następcą został książę Michaił Gorczakow, zwolennik porozumienia z Polakami - Polacy zaczynają wierzyć w odzyskanie autonomii i przywrócenie konstytucji
- reformy cara przeprowadzane w Królestwie, ogłoszenie amnestii, złagodzenie cenzury, otworzenie polskich szkół
- założenie Towarzystwa Rolniczego pełniącego rolę nielegalnego parlamentu
- porażka Rosji w wojnie krymskiej; sukcesy Włochów walczących o zjednoczenie, co spowodowało wzrost nastrojów patriotycznych wśród Polaków
- młode pokolenie Polaków wychowane w duchu romantyzmu odrzuca bierność starszego pokolenia
- manifestacje polityczne
- ożywienie idei mesjanizmu narodu polskiego
- zamieszki w Warszawie z powodu rozwiązania Towarzystwa Rolniczego
- zaostrzenie represji, aresztowania polskich patriotów
- nielegalne organizacje niepodległościowe ? biali i czerwoni
- powołanie Komitetu Miejskiego, później Komitetu Centralnego Narodowego
b)bezpośrednie
- Wielopolski organizuje w Krakowie nadzwyczajny pobór do wojska rosyjskiego ? brankę, co miało rozbić konspirację czerwonych (I 1863r.

Powstanie wybuchło w Łukowie późną nocą z dnia 22/23 stycznia 1863 r. Walka z oddziałem wojska rosyjskiego toczyła się na ulicy Międzyrzeckiej. Wzięły w niej udział grupy powstańców miejscowych, zasilone przybyszami z terenu. Dowództwo nad oddziałem powstańców sprawował Gustaw Zakrzewski z Ciechomina.

dobry moment:
- 1829r. powstanie w Grecji, zakończone utworzeniem niepodległego państwa greckiego
- 27 lipca obalenie Karola X z dynastii Burbonów i wybór Ludwika Filipa na króla
-prusy osłabione po wojnach napoleońskich
- rewolucja w Niderlandach, mająca na cel

Rzeczpospolita w XVIII w. przeżywała głęboki kryzys. Przyczynami upadku Rzeczpospolitej były zbyt duże przywileje magnaterii, rozpanoszenie szlachty, a przede wszystkim nadmierne ingerencje Rosji w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej. Działanie przeciwników reform, którzy robili wszystko, aby nie udało się tych reform przeprowadzić.